XVIII. Yüzyıl Türk Tarihi Kronolojisi

18. yüzyıl başları Oyratlar, Kazaklar üzerine akınlarda bulundular (18. yüzyıl başları).

1700      Alman Barok müziğinin parlak çağı: Haendel (1685-1759), Bach (1685-1750).

1701      Ruslarla İstanbul Antlaşmasının imzalanması.

1702-1704 Kırım hanı, I. Selimgerey (Dördüncü defa)'in saltanatı.

1703      St. Petersburg kentinin kurulması (1712'de Rus Çarlığı'nın yeni başkenti olacaktır).

Ağustos 1703-1730 Sultan II. Mustafa'nın yerine kardeşi Şehzade Ahmet (III. Ahmet) tahta çıktı (23 Ağustos 1703-1730 Osmanlı).

1704      Kırım hanı, III. Gazigerey'in saltanatı.

1707      Kırım hanı, I. Kaplangerey'in saltanatı.

1707      Evrengzib'in ölümü: Hindistan'da Gurkanlı egemenliğinin zayıflaması.

1707      İngiltere ve İskoçya'nın birleşmesi.

1707      Hindistan'da Azim Şah saltanatı.

1707-1712 Hindistan'da Şah A'lam I (Muhammed Mu'azzam) saltanatı.

1707-1713 Kırım hanı, II. Devletgerey (ikinci defa)'in saltanatı.

1708      Kazan şehri, Vilayet başkenti oldu.

1709      Poltava Savaşı: Büyük Petro'nun İsveçlileri yenmesi.

1709      Abraham Darby'nin kok kömürü kullanarak pik demir elde etmesi (İngiltere).

1710-1876 Hokand Hanlığı: Taşkent Doğusunda kurulmuş olup, Hokand merkezi idi. Ruslar tarafından yıkılmıştır.

Temmuz 1711 Osmanlı Devleti ile Rusya arasında savaşın ardından Prut Barış Antlaşması imzalandı (22 Temmuz 1711).

1712      Itri'nin ölümü (d. 1640).

1712      Hindistan'da Şah Azimü'ş-Şan saltanatı.

1712-1713 Hindistan'da Cihandar Şah (Muhammed Muizzuddin) saltanatı.

1713      İspanya Veraset Savaşlarının Utrecht Antlaşmasıyla son bulması.

1713      Kırım hanı, I. Kaplangerey (ikinci defa)'in saltanatı.

1713-1719 Hindistan'da Farruh Siyar (Celaleddin Muhammed) saltanatı.

1715      Çar Büyük Petro komutasında Kazak Stepleri'ne ilk Rus askeri seferlerinin başlaması.

1716      Kırım hanı, Kara Devletgerey'in saltanatı.

1717      Kırım hanı, III. Saadetgerey'in saltanatı.

1717      Hive'ye yapılan ilk Rus askeri seferi, Çar askerleri'nin katledilmesi ile neticelendi.

1718      Oyratlar, Balkaş Gölü'nün kuzeyinde Kazak Orta Cüz'ü yendiler.

Temmuz 1718 Pasorofça Antlaşması imzalandı (Osmanlı 2 Temmuz 1718).

1718      Lale Devrinin başlaması (Osmanlı).

1719      Hindistan'da Şah Cihan II (Refiü'd-Daula) saltanatı.

1719      Hindistan'da Şah Nikusiyar saltanatı.

1719      Hindistan'da Şemsuddin Şah (Refiü'd-Derecât) saltanatı.

1719-1748 Hindistan'da Muhammad Şah (Nasirüddin) saltanatı.

1720      Yirmisekiz Çelebizade Mehmet Efendi'nin Paris'e elçi olarak gitmesi.

1722      Afganlılar, İran'ı istila ettiler ve bunun bir sonucu olarak Safevi Hanedanlığı sona erdi.

1723-1725 Kuzey Maveraünnehir'e Kalmuk ve Oyrat akınları.

1723 Safevi Devleti'nin Yıkılışı.

1724      Ruslar, Şirvan'ın kuzeyindeki Azeri topraklarını ele geçirdi.

1724      Kırım hanı, II. Mengligeray'in saltanatı.

1725-1727 Katerina I. (Rus İmparatoriçesi).

Aralık 1727 Sait Mehmet Çelebi ile İbrahim Müteferrika'nın İstanbul'da ilk Türk matbaasını kurmaları. (16 Aralık 1727). Matbaa 1742'de kapanmış, 1784'te tekrar açılmıştır.

1727-1730 Petro II. (Rus İmparatoru).

1729      Stephen Gray, elektriği büyük uzaklıklara iletti.

1729      Nadir Kulu Bey (Nadir Şah), Afganlıları İran'dan çıkardı.

1730      Kırım hanı, I. Kaplangerey (üçüncü defa)'in saltanatı.

1730      Şair Nedim'in ölümü.

1730      Patrona Halil İsyanı ve Lale Devri'nin sonu (Osmanlı).

1730      Nevşehirli İbrahim Paşa (d. 1662-3)'nın ölümü (Osmanlı).

1730      Orhun abidelerinin dünyaya tanıtılması; ilk kez İsveçli subay Strahlenberg tarafından, 1730 yılında yayımlanan araştırmalarıyla dünyaya tanıtılmıştır.

1730-1740 Anna İvanova (Rus İmparatoriçesi).

1730-1754 I. Mahmut'un saltanatı (Osmanlı).

1731      Kazak Küçük Cüz'ü, Rus himâyesini kabul etmek zorunda kaldı.

1732      Minyatür ustası Levni'nin ölümü.

1732      Nadir Kulu Bey, Herat'ı aldı.

1734-1735 Orenburg'da Rus istihkâmının tesisi.

1735      Vehhabi hareketinin başlaması; Osmanlı ve İslam Dünyası için yeni bir çıban başı.

1736      Kırım hanı, II. Fethigerey'in saltanatı.

Temmuz 1736 Sultan III. Ahmet vefat etti (1 Temmuz 1736 Osmanlı).

1736-1747 İran'da Nadir Şah dönemi: Bir Afşar Türkmeni olan Nadir, 1732'de ülkede düzeni sağlamayı başardı. Kafkasya'daki aske ri başarılarının ardından doğrudan tahta geçti. Afşar ve Kaçar önderlerinin başlattığı bir ayaklanmada öldürüldü.

1737      Kırım hanı, II. Mengligerey (ikinci defa)'in saltanatı.

1739      Kırım hanı, II. Selâmetgerey'in saltanatı.

1739      Avusturya ve Rusya ile Osmanlı Devleti arasında Belgrat Barışı.

1739      Nadir Şah, Gazne ve Kabil'i aldı, Delhi'yi işgal etti.

Mayıs 1740 Osmanlı devleti Fransa ile kapütülasyon antlaşması yaptı (30 Mayıs 1740).

1740      Kazak Orta Cüz'ü, Rus himayesini kabul etmek zorunda kaldı.

1740      Osmanlı Devleti'nin Fransa'ya ilk kez daimi kapitülasyon hakkını tanıması.

1740      Avusturya Veraset Savaşları; Prusya Silezya'yı ilhak ediyor.

1740-1741 İvan VI. (Rus İmparatoru).

1740-1747 Nadir Şah, Maveraünnehir'i istila ile hakimiyeti altına aldı.

1741-1762 Elizabet (Rus İmparatoriçesi).

1742      Ruslar'ın İdil-Ural bölgesinde Müslümanlar'a karşı uyguladıkları zulüm politikalarının doruğa ulaşması.

1742      Kazak Ulu Cüz, Rus himayesini kabul etmek zorunda kaldı.

1743      Kırım hanı, II. Selimgerey (Katı)'in saltanatı.

1746      İran ile bir dizi savaştan sonra yeniden Kasr-ı Şirin Antlaşması sınırlarına dönülmesi (Osmanlı).

1747      Azerbaycan'ın küçük hanlıklara bölünüşü: Afşar Türkmenlerinden Nadir Kulu şâh (1736-1747)'ın ölümü ile başlayan istikrarsızlıktan faydalanan Azeri Türkleri, müstakil hanlıklar kurarak, devletçikler hâlinde bölündüler. Bu hanlıklar: Gence: (1747-1804), Derbend: (1747-1806), Kuba: (1747-1806), Bakû: (1747-1807), Taliş/Lenkeran: (1747-1812), Şeki: (1747-1820'), Şirvan: (1747-1820'), Karabağ: (1747-1822), Nahcivan: (1747-1825), Revan: (1747-1826), İlisu/Zakatala: (1747-1827). Bu hanlıklar 1804-1827 arasında birer birer Rusya tarafından işgal edilecektir.

1747      Afganistan'da Durrani Hanedanlığı kuruldu.

1747      Buhara'da Özbek Mangıt Hanedanlığı'nın bir güç olarak ortaya çıkması.

1748      Kırım hanı, Arslangerey'in saltanatı.

1748-1754 Hindistan'da Ahmed Şah Bahadur (Ebu'l-Nasir Muhammed) saltanatı.

l750-1779 İran'da Zend Hanedanı dönemi.

1751      Çin'in Tibet, Çungarya ve Tarım havzasını işgal etmesi.

1754-1757 III. Osman'ın saltanatı (Osmanlı).

1754-1760 Hindistan'da Şah Alemgir II (Muhammed Azizüddin) saltanatı.

1755      Nuruosmaniye Camisinin açılışı (Osmanlı).

1756      Yedi Yıl Savaşlarının başlaması.

1756      Kırım hanı, Halimgerey'in saltanatı.

1757      Çinliler, Oyratlar'ı Cungarya'da yendiler.

1757      Plassey Muharebesi; İngilizlerin Hindistan'da Fransız ağırlığına son vermesi.

1757-1774 III. Mustafa'nın saltanatı (Osmanlı).

1758      Kırım hanı, Kırımgerey (Deli Han)'in saltanatı.

1759      Çinliler (Mançu İmparatorluğu), Tarım Havzası (Doğu Türkistan)'nı istila ettiler ve buradaki Hocalar, Hokand'a kaçtılar.

1760      Hindistan'da Şah Cihan III saltanatı.

1760      Yeni Fransa'nın İngilizler tarafından ele geçirilişi: Quebec (1759), Montreal (1760).

1760'lar Avrupa Aydınlanma çağının başlaması: Völtaire (1694-1778), Diderot (1713-1784), Hume (1711-1776).

1760-1806 Hindistan'da Şah A'lam II (Celaleddin Ali. 1788 yılında kısa bir süre tahttan uzaklaştırıldı.) saltanatı.

1762      Jean Jacques Rousseau'nun (1712-1778) "Toplum Sözleşmesi".

1762      Petro III. (Rus İmparatoru).

1762-1796 (Büyük) Katerina II. (Rus İmparatoriçesi). Kırım ile Polonya'nın bir kısmını ilhak etti ve Batı Ukrayna ile Beyaz Rusya'yı yeniden aldı.

1763      Hive (Harezm)'de Özbek Kongrat Hanedanlığı, bir güç olarak belirdi.

1764      Kırım hanı, III. Selimgerey'in saltanatı.

1767      Kırım hanı, Arslangerey (ikinci defa)'in saltanatı.

1768      Kırım hanı, Maksudgerey'in saltanatı.

1768      Kırım hanı, Kırımgerey (ikinci defa)'in saltanatı.

1768      Doğu Türkistan, Çinliler tarafından resmen "Xinjiang/Sinkiang/kazanılmış topraklar" olarak yeniden isimlendirildi.

1768      Kaptan Cook'un Büyük Okyanus'ta keşiflere başlaması.

1769      Kırım hanı, III. Devletgerey'in saltanatı.

1770      Kırım hanı, II. Kaplangerey'in saltanatı.

1770      Kırım hanı, III. Selimgerey (ikinci defa)'in saltanatı.

1770      Avrupa'da bilim ve teknolojide ilerleme: J. Priestley (1733-1804), A. Lavoisier (1743-1794), A. Volta (1745-1827), Harrison'un kronometresi (1762), Watt'ın buhar makinesi (1769), Arkwright'ın su gücüyle çalışan çıkrığı (1769).

1771      Çinliler, Kazaklar üzerinde vassal ilişkisi kurma teşebbüsünde bulundular.

1771      Kalmuklar'ın bir kısmı, İdil/Volga'dan tekrar Cungarya ve İli Vadisi'ne göçtüler.

1771      Kırım hanı, Maksudgerey (ikinci dcfa)'in saltanatı.

1772      Kırım hanı, II. Sahibgerey'in saltanatı.

1772      Polonya'nın ilk paylaşılması (2. ve 3. paylaşımlar 1793 ve 1795).

1774      Kazan şehri Emelyan Pugachev kuvvetleri tarafından zaptedildi.

1774      Osmanlı imparatorluğu ile Rusya arasında imzalanan Küçük Kaynarca antlaşması ile Kırım Hanlığı Osmanlı himayesinden çıkmıştır. Rus işgaline maruz kalan Kırım Türklerinin esaret yılları böylece başlamıştır. Yerli halkı başka bölgelere göçe zorlanmıştır. En büyük göç dalgaları 1792, 1860-63, 1874-75, 1891-1902 yılları arasında yaşanmıştır.

1774      Osmanlı Padişahları'nın resmen halife unvanlarını kullanmaya başlamaları.

1774-1789 I. Abdülhamit'in saltanatı (Osmanlı).

1775      Kırım hanı, III. Devletgerey (ikinci defa)'in saltanatı.

Nisan 1775 Tersane ambarlarındaki bir odada 'Hendese Odası' kuruldu (29 Nisan 1775 Osmanlı).

1775      Amerikan İhtilalinin başlaması.

1776      Amerika'nın bağımsızlığını ilan etmesi.

1776      Adam Smith'in (1723-1790) "Ulusların Serveti", Thomas Paine'in (1737-1809) "Sağduyu" adlı eserlerinin yayımı,

1777      Kırım hanı, Şahingerey'in saltanatı.

1779-1925 İran'da Kaçar Hanedanı Dönemi: Ağa Muhammed Han (1779-97) İran'ın kuzey kesiminde egemenliğini pekiştirdikten sonra, iç bölünmelerle zayıflaımş olan Zend hanedanını hedef alan bir harekata girişti. Lütfi Ali komutasındaki Zend kuvvetlerini sürekli izleyerek sonunda 1794'te Kirman'ın güneydoğusunda kesin yenilgiye uğrattı. Şehinşah unvanını aldığı 1796'da Horasan üzerine yürüyerek Meşhed'i aldı ve Afşar hanedanına son verdi. İran bu kez Kaçar hanedanı altında yeniden birleşti ve 1785'te başkent yapılan Tahran hızla gelişti. Öte yandan sürekli savaşlar ve birçok kentin yağmalanması ülke ekonoınisini büyük yıkımna uğrattı. Basra Körfezi ticareti zamanla İngilizlerin eline geçti.

1781      Immanuel Kant'ın (1724-1804) "Saf Aklın Eleştirisi".

1782      Kırım hanı, II. Bahadırgerey'in saltanatı.

1782/1783 Kırım Hanlığı, Ruslar tarafından ilhâk edildi.

1783      Kırım hanı, Şahingerey (ikinci defa)'in saltanatı.

1783      Marquis de Jouffroy d'Abbans ilk buharlı gemiyi yüzdürdü.

1783      İngiltere'nin, Paris Antlaşmasıyla Amerika'nın bağımsızlığını tanıması.

1784      Rusya Vladikafkas kalesini işgal etti. Kuzey Osetya'da Rus yerleşimi başladı.

1784/1785 Buhara Hanlığı'nda Astrahanlılar Hanedanlığı sona erdi, yerini Mangıt Hanedanlığı aldı.

1786      Kırım hanı, Şahbazgerey'in saltanatı.

1788      Çariçe Katerina II, Rusya'daki Müslümanlara yeni haklar tanıdı.

1789      Fransız İhtilali; feodal düzenin kaldırılması ve İnsan Haklarının ilanı.

1789      George Washington'un Amerika'nın ilk cumhurbaşkanı oluşu.

Mayıs 1789 I. Abdülhamid vefat etti; III. Selim tahta çıktı (7 Mayıs 1789 Osmanlı).

1789-1807 III. Selim'in saltanatı (Osmanlı).

1790'lar Avrupa'da orkestra müziğinin parlak çağı: Mozart (1756-91), Haydn (1732-1809), Beethoven (1770-1827).

1791      Kırım hanı, Bahtigerey (1793 Yaş Muahedesine kadar)'in saltanatı.

Ağustos 1791 Osmanlı ile Avusturya arasında Ziştovi Barış Antlaşması imzalandı (4 Ağustos 1791).

Ağustos 1791 Osmanlı ile Rusya arasında Kalas Mütarekesi imzalandı (8 Ağustos 1791).

1792      Osmanlı-Rus Yaş Antlaşması.

1792      Cartwright'ın buharla çalışan dokuma tezgâhını icat etmesi.

1792      Fransa'da cumhuriyetin ilanı.

Ocak 1792 Osmanlı-Rusya arasında 'Yaş Antlaşması' imzalandı (9 Ocak 1792).

1793      Nizam-ı Cedit Ocağı'nın kurulması (Osmanlı).

1792      Avrupa'da ilk daimi Osmanlı elçiliği (Londra).

1792      Eli Whitney'in çırçır makinesi.

1796      İngilizlerin Seylan'ı ele geçirmesi.

1796-1801 Pol I. (Rus İmparatoru).

1797-1834 İran Kaçar hanlarından Feth Ali Şah (1797-1834), hükümdarlığı boyunca İngiliz desteğine dayanarak Ruslarla savaştı 1813 Gülistan ve 1828 Türkmençay antlaşmalarıyla Kafkasya'yı Rusya'ya bırakmak zorunda kaldı.

1798      Hokand'da Özbek Hanlığı kuruldu.

Temmuz 1798 Napolyon Mısır'ı işgal etti (1 Temmuz 1798 Osmanlı). (boşaltılması 1801).

Eylül 1798 Osmanlı Hükümeti, tarihinde ilk kez Fransa' ya savaş ilan etti (2 Eylül 1798).

1798-1814 Rusya, Avrupa'daki Devrimci hareketler ve Napolyon Savaşları'na (1798-1801, 1805-07) katıldı ve Napolyon'un işgalini püskürttükten sonra, onun tahttan indirilmesinde rol oynadı (1812-14).

1799      Şair Şeyh Galib'in ölümü (d. 1757).

1799      Alessandro Volta, ilk elektrik bataryasını yaptı.

Mayıs 1799 Cezzar Ahmet Paşa, Akka'da Napolyon'a karşı büyük bir zafer kazandı (10 Mayıs 1799 Osmanlı).