Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği yıllarda İtilaf Devletleri, aralarında yaptıkları gizli antlaşmalarla Osmanlı topraklarını paylaştılar.

Gizli Antlaşmalar

Gizli Antlaşmaların Yapılma Sebepleri:

1.Şark meselesi (Osmanlı ülkesini paylaşma mese­lesi)’ni halletmek.  

2.İtilaf bloğunun birlik ve istikrarını sağlamak

3.Savaştan sonra Osmanlı’yı paylaşma konusunda anlaşmazlığa düşmemek

4.İtalya’yı İtilaf bloğuna katmak.

5.Rusya’yı İtilaf bloğunda tutmak

Gizli Antlaşmalar:

1.Boğazlar Antlaşması (Mart-Nisan 1915)

Çanakkale Savaşı esnasında Rusya boğazlar konu­sunda tedirginleşince; İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanan antlaşma ile boğazlar ve çevresi Rusya’ya bırakılmıştır.

Antlaşmanın Önemi:

1.Rusya’nın Almanya tarafına geçmesi önlendi

2.Gizli antlaşmalar başladı

3.İngiltere ve Fransa ilk defa Rusya’nın boğazlar konusundaki isteklerini kabul etti.

Not: Rus Çarlığı yıkıldıktan sonra; tekrar yapılan gizli antlaşmalar sonucunda boğazlar bölgesinin yönetiminin İtilafların ortak kontrolünde olmasına karar verildi.

2.Londra Antlaşması (26 Nisan 1915)

Bu antlaşma İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalandı.

İtalya’ya On İki Ada ve Antalya bırakıldığı gibi; İtalya’ya, Osmanlı’nın Libya üzerindeki halifelik haklarının da kaldırılacağı vaat edildi. Bu antlaşma sonucunda İtalya İtilaf Grubu’na geçti.

3.Sykes-Picot Antlaşması (1916) 

Bu antlaşma, İngiltere ile Fransa arasında imzalan­mıştır.

1.Musul hariç, Irak İngiltere’ye bırakıldı

2.Adana, Antakya, Lübnan ve Suriye kıyıları Fransa’ya bırakıldı.

3.Musul, Ürdün ve Suriye’nin bir kısmında Arap krallığının kurulması ve bu devletin Fransa ile İn­gil­tere’nin ortak denetiminde olması kararlaştırıldı.

4.Filistin’de, Rusya, İngiltere, Fransa, İtalya ve Şerif Hüseyin tarafından kararlaştırılarak, uluslararası bir yönetimin kurulması kararlaştırıldı.

5.Hicaz’ın serbest bölge olması kararlaştırıldı.

Önemi:

1.Arap bölgeleri (Orta Doğu) paylaşıldı

4.Petrograt Protokolü

Bu antlaşma Rusya, Fransa ve İngiltere arasında imzalandı. Rusya'ya,  İngiltere ve Fransa’nın Orta Doğu çıkarlarını kabul etmesine karşılık boğazlar bölge­sine ek olarak Trabzon’a kadar Doğu Karade­niz, Erzurum, Van ve Bitlis verildi.

5.Mc Mahon Antlaşması (1916)

İngiltere’nin Mısır valisi ile Şerif Hüseyin ara­sında imzalanmıştır. Şerif Hüseyin’e bağımsız bir Arap devleti vaat edilmiştir. Arapları Osmanlı’ya karşı savaştırmak isteyen İngilizler bu tür gizli antlaş­malarla amaçlarına ulaşmıştır.

6.Saint Jean de Maurienne Antlaşması 

(19 Nisan 1917)

- Bu antlaşma, İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır.            

- Oniki Ada, Antalya, İzmir, Aydın ve Muğla İtalya’ya bırakılmıştır. İngiltere; İzmir’in İtalya’ya verilmesini Rusya istemeyeceğinden dolayı; bu antlaşmanın geçerli olabilmesini, Rusya’nın ant­laşmayı imzalamasına bağlamıştır. Rusya kısa bir süre sonra savaştan çekildiği için bu antlaşma Rusya tarafından imzalanamamıştır.

- Paris Konfe­ransı’nda İzmir’i Yunanistan’a bırak­mak isteyen İngiltere’ye İtalya karşı çıkınca; İngil­tere Saint Jean de Maurıenne Antlaşması’nın geçersizli­ğini ileri sür­müş­tür.

Gizli Antlaşmaların Önemi:

1.İtilaf Devletleri aralarında çıkar birliği sağlamış­lardır.

2.Savaş daha bitmeden, Osmanlı toprakları payla­şılmıştır.

3.Bu antlaşmalar, Mondros Mütarekesinin ağır şartlar taşımasında etkili olmuştur.

4.İtilaf Devletleri aralarındaki birlik ve bütünlüğü güçlendir­mişlerdir.

5.Gizli antlaşmalar İtilaf devletlerinin zaferden emin olduğunu göste­rir.

Gizli Antlaşmaların Özellikleri:

1.Şark meselesini halletmeye yöneliktirler

2.Osmanlı toprakları paylaşılmıştır.

3.İtilaf Devletleri çıkar birliği sağlamıştır.

4.Osmanlı’nın savaşa girmesinin bir sonucu olarak gündeme gelmiştir.

Açıklamalar:

- Yunanistan gizli antlaşmalara katılmadığı halde; savaştan sonra toplanan Paris Konferansında İzmir ve civarını alarak Osmanlı’nın paylaşımına açıkça katılmıştır.

- Rusya gizli antlaşmalara katıldığı halde; savaştan çekildiğin­den dolayı; savaştan sonra Osmanlı’nın paylaşımına katılama­mıştır.

- İtalya gizli antlaşmalara katıldığı halde; savaştan sonra ant­laşmalardan umduğunu bulamamış ki bu durum İtalya ile İngiltere ve Fransa’nın arasını açmıştır.

- Gizli antlaşmaları dünyaya ilk defa Çarlık Rusyası’nı, İngiltere, Fransa ve İtalya’yı dünya kamuoyuna kötü göstermek isteyen Bolşevikler duyur­muştur.

- Wilson İlkeleri, gizli antlaşmaları hukuken geçer­siz saymıştır.

- İngiltere ve Fransa, ABD ile çelişkiye düşmeden gizli antlaş­maları uygulayabilmek için, Paris Konfe­ransı’nda mandater sistem düşüncesini ortaya attılar. Mondros Ateşkes Antlaşması’na 7 ve 24. maddeleri koydular. Azın­lıkları Osmanlı’ya karşı kışkırttılar.

- Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra başlayan işgaller, genelde, gizli antlaşmalar doğrultusunda oldu

- Rusya’nın savaştan çekilmesi üzerine; Doğu Anadolu’da Ermeni Devleti ku­rulmasına; Ermenile­rin koruyuculuğunun ABD’ye verilmesine ve Bo­ğazlar üzerinde ortak yönetim kurul­masına karar verildi.

- Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ile gizli antlaşmalar uygulamaya girdi.

- İşgal güçleri gizli antlaşmaları daha rahat uygula­yabilmek için Mondros Ateşkes Antlaşması’nı işlerini ko­laylaştıracak şekilde hazırladılar.