- ABD Cumhurbaşkanı Woodrow Wilson Birinci Dünya Savaşı sonrasında yapılacak barışın esaslarını yayınladığı on dört ilke ile açıklamış, İtilaf devletleri de ABD’yi yanlarında tutmak istediklerinden dolayı bu ilkeleri kabul ettiklerini bildirmişlerdir.
- ABD başkanı Wilson, savaştan sonra barışın devam etmesini bir daha böyle büyük savaşların çıkmamasını istiyordu.
İlkeler:
1.Galip devletler yenilen devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacak.
Açıklama:
- Bu madde yeni sömürgeler oluşmasına karşıdır.
- Mağlup devletlerin mütareke imzalamasını hızlandırmıştır.
- Savaştan sonra imzalanan antlaşmalar, bu maddeye uymamıştır.
2.Devletlerarası antlaşmalarda açık diplomasi esası uygulanacak.
Açıklama: Gizli antlaşmalar hukuken geçersiz sayılmıştır.
3.Karasuları dışındaki denizlerde tam serbestlik sağlanacak
4.Uluslar arası ekonomik engeller kaldırılacak ve devletlerarasında eşitlik sağlanacak
5.Silahlanmanın azaltılması yolunda karşılıklı güvenceler verilecektir.
Açıklama: İlk silahsızlanma çağrısıdır.
6.Rusya, Belçika, Romanya, İtalya, Sırbistan, Karadağ ve Romanya’nın sınırları tekrar saptanacak
7.Devletlerarası anlaşmazlıkları barış yoluyla çözecek uluslararası bir örgüt kurulacak
Açıklama: Milletler Cemiyetinin kurulması istenmiştir. Bu cemiyet Paris Konferansı’nda kurulmuştur. Bu madde Wilson Prensipleri’nin uyulan tek maddesidir. Savaş uluslararası meselelerin çözülmesinde araç olmaktan çıkarılmak istenmiştir.
8.Boğazlar bütün ulusların ticaret gemilerine açık olacak.
9.Osmanlı İmparatorluğu’nda Türklerin oturduğu bölgelerin egemenliği sağlanacak; diğer bölgelerdeki uluslara da kendilerini geliştirme hakkı verilecektir.
Açıklama: Osmanlı Devletinin devam edeceği, fakat parçalanacağı vurgulanmıştır. Bu madde Mondros mütarekesinden sonra Anadolu’da başlayan işgallerin hukuk dışı; bu durum karşısında Türk Kurtuluş Savaşının ise hukuka uygun olduğunu gösterir. Bu madde azınlıklar için ilham kaynağı olmuştur.
10.Alsas-Loren Fransa’ya geri verilecektir.
Açıklama: Bu madde “savaştan sonra mağlup devletlerden toprak alınmayacaktır” maddesi ile çelişmektedir.
Wilson Prensipleri’nin Önemi:
1.İttifak grubu mütareke imzalama konusunda cesaretlendi. (Savaşın bitişi hızlandı).
2.Çok uluslu imparatorlukların parçalanması ön görüldü
3.Wilson ilkeleri itilaf devletlerinin çıkarlarına ters düşmüştür. Bu nedenle kabullenmiş gibi göründükleri bu ilkeleri kendi çıkarları doğrultusunda yorumla-mışlardır. İttifak devletleri ise bu ilkeleri barışın anahtarı olarak görüp benimsemişlerdir.
4.Savaştan sonra prensiplerine uyulmadığını gören ABD belli bir dönem Avrupa siyasetinden çekildi.
5.İmzalanan antlaşmalarda prensiplere uyulmadı
6.Kurtuluş Savaşı ve II. Dünya Savaşı’nın çıkması Wilson Prensiplerinin amacına ulaşmadığını gösterir.