Sümerler (MÖ 4000 - MÖ 2350)

- Mezopotamya'daki ilk şehir devletlerini (siteleri) kurmuşlardır. En önemlileri; Ur, Uruk, Lagaş, Kiş'tir.
- Sümerler, Mezopotamya uygarlığının kurucusu olmuşlardır.
- Sümerler, tarihteki ilk şehir devletlerini (siteleri) kurmuşlardır. Sümerlerde şehir devletlerini Ensi denen rahip krallar yönetmiştir.
- Sümerlerde özgür insanlardan oluşan Aksakallılar meclisi bulunmaktaydı.
- Mezopotamya'daki diğer milletler de Sümerleri örnek almışlardır.
- Urugakina, rahiplerin sömürüsüne karşı tarihin ilk ihtilalini gerçekleştirdi ve bunun sonrasında tarihin ilk yazılı kanunlarını yaptı. Bu kanunlarda özel mülkiyeti koruyucu hükümlere yer verdi.
- Ziggurat adı verilen tapınaklar yaparak, bunları okul, depo ve rasathane olarak kullanmışlardır.
- Sümerlerde eli silah tutan herkes savaşa katılmak zorundaydı. Ordu, yaya ve arabalı birliklerden oluşurdu.
- Savaş arabalarını ilk kez Sümerler kullanmışlardır.
- Sümerler, öldükten sonra yaşamın devamına inanmadıklarından mezarlara eşya koymamışlardır.
- Sümerlerin başlıca buluşları şunlardır; yazı, tekerlek, çemberin 360° oluşu, tarihteki ilk ay takvimleri, yıldızların burçlara ayrılması.
- Güney Mezopotamya'ya yerleşen Sümerler sulama kanalları ve barajlar yaparak yaşadıkları toprağı tarıma elverişli hale getirmişlerdir.
- Sümerler, bir süre Akadların egemenliğinde yaşadılar. Egemenliklerini yeniden kazandıkları bir dönemde de Elamların saldırısıyla karşılaştılar ve bağımsızlıklarını kaybettiler.

Akadlar (MÖ 2350 - MÖ 2100)

- Sami kökenli kavimlerdendir.
- Tarihin bilinen ilk düzenli ordusunu kurarak Mezopotamya'da üstünlük sağladılar.
- Mezopotamya dışında toprak kazanarak tarihin ilk imparatorluğunu kurdular. Ancak bu imparatorluk kısa sürede dağıldı. Başlıca nedenleri, merkezi otoritenin tam olarak geliştirilememesi, iç isyanlar ve dış saldırılar.
- İran üzerinden gelen kavimlerin saldırısıyla Akad Devleti yıkıldı.
- Akad dili Mezopotamya'nın yaygın bir kültür dili olmuştur.

Elamlar (MÖ 3000 - MÖ 640)

- İran'ın güney batısı ile Mezopotamya'nın doğusunda kalan dağlık bölgede yaşamışlardır.
- Tarımsal topraklara sahip olmak için Sümer ülkesini istila etmişlerdir.
- Madencilik, çömlek yapımı ve seramik sanatında ilerlemişlerdir.
- Elamlıların egemenliğine Asurlular son vermiştir.

Babilliler (Amurrular) (MÖ 2100 - MÖ 539 )

- Sami kökenli kavimlerdendir.
- En etkili oldukları dönem Hamurrabi dönemidir. Kral Hamurrabi iktidarını kurduğu orduya ve yaptığı yasalara dayandırmıştır. Böylece tarihin bilinen ilk monarşik idaresini kurdu.
- Hamurrabi Mezopotamya'daki yasaları toplayarak konularına göre sistemli hale getirdi. Ayrıca yasalarında kısasa kısas özelliğine yer verdi.
- Hamurrabi'den sonraki süreçte devlet zayıfladı. Hititler bu devlete son verdi.
- Babilliler, Hititlerin yıkılmasından sonra Asur egemenliğine girdiler.
- Medlerle ittifak yaparak Asur Devleti'ni yıktılar. İkinci kez devlet kurdular.
- Mezopotamya'nın en son devleti olan Il. Babil'e Persler son vermiştir.

Asurlular (MÖ 2000 - MÖ 609 )

- Mezopotamya'nın Asur şehrinde yaşamışlardır.
- Hayvancılık ve ticarete önem vermişlerdir. Bu süreçte Anadolu'da koloniler kurmuşlardır.
- Kolonilerden en önemlisi Kayseri Kültepe'de kurulmuş olan Kaneş idi.
- Kaneş'te yapılan araştırmalar sonucu Anadolu'daki ilk yazılı belgeler bulunmuştur. Bu durum Anadolu'ya yazıyı Asurluların getirdiğini göstermiştir.
- Tarihte bilinen ilk kütüphaneyi Ninova'da kurmuşlardır.
- Hititlerin yıkılmasından sonra Ön Asya'da güçlü bir devlet olarak ortaya çıkmışlardır.
- Doğu ve Güney Doğu Anadolu'yu, Suriye'yi, Filistin'i ve Mezopotamya'yı egemenliklerine almışlardır.
- Med-Babil ittifakı Asur devletine son vermiştir.