islamiyetin genişlemesi ve abbasiler dönemi, abbasiler dönemi, islamiyetin genişlemesi abbasiler devri, abbasiler dönemi ve islamiyet, abbasiler, siyasi tarih oral sander abbasiler dönemi

(ii) Abbasiler Dönemi: Emevi yönetiminin ikinci yarısında Ortadoğu iç savaşlarla çalkalanmaya başladı. Emevi önderleri aleyhindeki çürüme ve dine aykırı hareket suçlamaları, Hz. Muhammed'in soyundan gelen Abbasilerin hilafet üzerindeki iddialarını güçlendirdi ve 750 yılında Abu al-Abbas Emevileri devirerek Abbasi hanedanlığını kurdu; başkenti Bağdat'a taşıdı. Emeviler ise bir süre İspanya'daki Endülüs Emevi devleti ile varlıklarını sürdürdüler.

Abbasi dönemi İslam uygarlığının gerçek dünya üstünlüğünü her yönüyle vurgular. Dört temel uygarlığın başarılı bir bileşimi ve belki de en üst noktası olarak değerlendirilebilir. Arapların dil, din ve hukuk; Greklerin bilim ve rasyonel düşünce; Hintlilerin matematik ve astronomi; Perslerin de edebi ve yönetsel yetenekleri Bağdat "potasında" birleşmiştir. Kuruluşunu izleyen yıllarda Türklerin de yönetici oldukları bu Abbasi bileşiminin sonucunda büyük bir hoşgörü ve araştırma hevesi ortaya çıkmış ve güçlü bir uygarlık doğmuştur. Kindi ve Farabi gibi filozoflar, Tabari ve İbn-i Sina gibi tıp adamları ve İbn-i Haldun gibi sosyolog, hukukçu ve bilim adamları, döneme damgalarını vuran İslam büyükleri arasındadır.

Abbasilerin bu başarılarının yanındaki önemi, İslam dünyasında Arap ve Arap olmayan Müslümanlar arasındaki ayrımı etkili bir biçimde ortadan kaldırmalarıdır. Bu konudaki koşullar altında, Arapların kabile bağlılıkları yavaş yavaş gücünü yitirmiştir. Yalnız Arabistan çöllerinde eski göçebe Arap kültürü (Bedevi) hemen hemen hiç değişmeden bugüne kadar gelecektir.

Abbasi Halifeliği, 10. yüzyılın ortalarında zayıflamaya başlamış ve topraklarının çoğunu Selçuklu Türklerine kaptırdıktan sonra 1258'de Moğolların Bağdat'ı ele geçirmelerine kadar kör topal yaşamıştır. Devletin Kuzey Afrika topraklarında daha önce kurulmuş bulunan Fatımilerin elinde bulunan Mısır'da, Türk asıllı Memluklar 1260'ta yönetimi ellerine geçirdiler ve 1517'de Osmanlı Türklerine yenilene kadar eski İslam-Arap kültürünü bölgede yaşattılar. Bu tarihten sonra hemen hemen 400 yıl (yani I. Dünya Savaşı'na kadar) Arap toprakları Osmanlılar tarafından yönetilecek ve "Arabizm" denilen bir uyku dönemine girecektir.

Orta Asya steplerinden gelen Türk kavimlerinin batıya doğru göçleri sırasında, 10. yüzyıldan başlayarak İslam dünyasının sınırları içine girmeleri, İslamiyet'e yeni ve askeri bir canlılık vermiştir. Bu canlılık, İslam dünyasını batıda Hıristiyan ve doğuda Hindistan'da ayıran sınırlarda açıkça kendini gösterecektir. Böylece, 1000'li yılların başlamasıyla birlikte İslamiyet, kültürel, dinsel, askeri ve siyasal açılardan Türklerle yeni bir gelişme dönemine girecektir.

Dünya tarihinin bu önemli dönem noktasında dünyanın bilinen topraklarının siyasal haritasına bir göz atmakta yarar var. Atlantik kıyılarından doğuya doğru tüm Kuzey Afrika, Doğu Anadolu ve Kafkaslar da dahil tüm Ortadoğu (Hindistan ve Tibet sınırlarına kadar) Abbasilerin egemenliği altındayken, bu toprakların büyük bir bölümünde Türk yöneticilerin başta bulunduğu ya da çoğunluğu oluşturduğu devletler kurulmaktadır. Rize ile Tarsus'u birleştiren çizginin batısındaki Anadolu ve Balkan yarımadasının büyük bir bölümünde, şimdi içten içe çürümeye başlayan Bizans hüküm sürmektedir. Tuna vadisinde geniş bir Bulgar, Karadeniz'in kuzeyinden neredeyse Baltık denizine kadar olan bölgede Türk kökenli Hazar İmparatorlukları vardır. Bugünkü Almanya dâhil Fransa'nın tümünde Frank (Karolenj) İmparatorluğu hükümrandır. Hindistan ve Tibet'in kuzey ve kuzeybatısındaki bölgede Türk yöneticilerinin kurduğu Gazneliler, hemen hemen bugünkü Çin Halk Cumhuriyeti'nin topraklarında büyük Çin İmparatorluğu, onun kuzeyinde Doğu Türkleri ve Tibet'in kuzeyinde Batı Türkleri egemendir.

Not: Bu ilgili makale Oral Sander'in "Siyasi Tarih ilkçağlardan 1918'e" adlı eserinden yararlanıp yazılmıştır.

Kitabı İmge yayınevinden temin edebilirsiniz.

-

Siyasi Tarih'in Tum Konuları icin >> Siyasi Tarih << Sayfasına Bakmanizi Oneriyoruz.