XIX. Yüzyıl Türk Tarihi Kronolojisi

1801      Kazan'da Vilayet gazetesi yayımlanmaya başladı.

1801-1825 Aleksandır I. (Rus İmparatoru).

1804      (Hive'de) Kongrat Sülâlesi, Han unvanını kullanmaya başladı.

1804      Kazan Üniversitesi kuruldu.

1804      Richard Trevithick raylar üzerinde giden ilk buharlı lokomotifi yaptı.

1804      Kara Yorgi önderliğinde Sırp İsyanı'nın başlaması (Osmanlı'ya karşı).

1804      Rus kuvvetlerinin Azerbaycan hanlıklarını işgal etmesi: Gürcistan'ı ilhak ardından burasını bölgeyi işgal için bir üs olarak kullanan Ruslar, buradan hareketle 1804-1827 yılları arasında bütün Azerbaycan hanlıklarını birer birer ele geçirdi.

Aralık 1804 Napolyon, Fransa İmparatoru oldu (2 Aralık 1804).

1805-1809 Napolyon'un büyük meydan muharebeleri.

1805      Kavalalı Mehmet Ali'nin Mısır Valisi atanması.

Kasım 1805 Napolyon Viyana'ya girdi (13 Kasım 1805).

1806-1837 Hindistan'da Akbar Şah II (Muhyiddin) saltanatı.

Mayıs 1807 Nizam-ı Cedid kaldırıldı (29 Mayıs 1807 Osmanlı).

1807-1808 IV. Mustafa'nın saltanatı (Osmanlı).

1807      Vehhabiliği kabul eden Suudiler'in Hicaz'ı istila etmeleri.

1807      Prusya'da serfliğin kaldırılması.

1807      Britanya İmparatorluğunda köle ticaretinin yasaklanması.

1807      III. Selim'i tahttan indiren Kabakçı Mustafa isyanı (Osmanlı).

Temmuz 1808 Sultan IV. Mustafa, III. Selim (d. 1761)'i öldürttü (Temmuz 1808).

Temmuz 1808-1839 Alemdar Mustafa Paşa'nın II. Mahmut'u tahta çıkarması ve II. Mahmut'un saltanatı (Temmuz 1808-1839 Osmanlı).

Eylül 1808 Sened-i İttifak imzalandı (29 Eylül 1808).

Ekim 1808 Nizam-ı Cedid, Sekban-ı Cedid adıyla yeniden kuruldu (14 Ekim 1808 Osmanlı).

1808      Alemdar Mustafa'nın yeniçeri isyanı sonucunda ölmesi.

1808      Orta ve Güney Amerika'da İspanya ve Portekiz'e karşı isyanlar; 1828'e değin 13 bağımsız devlet doğacaktır.

1812      Osmanlı-Rus Bükreş Barış Antlaşması.

1812      Napolyon'un Rusya seferi.

1812      Silindir baskı makinesi ve gazetelerde kullanılmaya başlaması.

1815      Napolyon'un Waterloo'da yenilmesi ve St. Helena adasına sürgün edilmesi.

1815      Viyana Kongresi yapıldı.

1818-1889 Şehabeddin Mercani. "Müstefâdü'l-Ahbâr fi Ahvâl-i Kazan ve Bulgar" adlı eserin müellifi. Bu eserinde, Bulgar Türkleri'nin İslamiyeti ta, Halife el-Me'mun (227-232/813-833) zamanında kabul ettiklerini zikreder.

1820'ler Avrupa edebiyat ve resminde Romantizm: Byron (1788-1824), Chateaubriand (1768-1848), Heine (1797-1856), Turner (1775-1851), Delacroix (1798-1863).

1820      Yanya kuşatması (Osmanlı).

1820-1828 Hocalar, Altışehir (Tarım Havzası)'de, Çin sultasına karşı yeniden başkaldırdı.

1820-1840 Kazaklar, Rus tahakkümüne baş kaldırdılar.

1821 Yunan İhtilali'nin başlaması (Osmanlı'ya karşı).

1821 M. Faraday'ın elektrik motorunu ve jeneratörü icat etmesi (İngiltere).

1822      Kazak Orta Cüz Hanlığı, Ruslar tarafından ilgâ edildi.

1824      Kazak Küçük Cüz Hanlığı, Ruslar tarafından ilgâ edildi.

1822      Karaçaylar, 1812'de girdikleri Rus boyunduruğundan kurtulmak için ayaklandılar fakat ağır bir yenilgiye uğradılar. Karaçayların soylarının Hun ve İskitlere kadar uzandığı söylenmektedir. Bir Kıpçak boyu olan Karaçaylar, Balkarlar gibi uzun süre göçebe bir hayat sürdüler. 15. yy'dan 1812'ye kadar Osmanlı himayesinde Kabartay beylerine bağlı kaldılar.

Temmuz 1824 Patrik Karabet, Anadolu'daki Ermeni cemiyetlerine gönderdiği talimatla, Ermeni okullarının sayısını çoğaltılmasını emretti (10 Temmuz 1824).

1825      İlk buharlı yolcu treni (İngiltere'de).

1825-1830 Endonezyalıların Hollandalılara karşı ayaklanması.

1825-1855 Nikola I. (Rus İmparatoru).

1825-1880 Ziya Paşa (Osmanlı).

1826      Afganistan'da Barakzai (Muhammedzai) Hanedanlığı kuruldu.

1826      Fransız fizikçi Joseph Niepce, tarihteki ilk fotoğrafı çekti.

Haziran 1826 Vaka-i Hayriye: Yeniçeri Ocağı kaldırıldı ve Asakir-i Mansure-i Muhammediyye kuruldu (14 Haziran 1826 Osmanlı).

1826-1871 Şinasi (Osmanlı).

1827      Önce Kahire, sonra İstanbul'da Tıbbiye Mektebi'nin kurulması.

1827      l5.yy. sonlarında Osmanlı'ya bağlanan Balkarlar, Rus boyunduruğu altına girdiler. 1917'den sonra Karaçaylılarla birlikte Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti içinde yer almışlar ve 1921'de Kabartay oblastına katılmışlardır.

Nisan 1827 Yunanistan'ın bağımsızlığına dair Petersburg Protokolü, İngiltere ile Rusya arasında imzalandı (4 Nisan 1827).

1827-1829 Türkiye ile savaş, Rusya'nın Balkanlar'da hakimiyet kurma teşebbüsleriyle sonuçlandı.

Nisan 1828 Rusya, Osmanlı İmparatorluğu'na savaş ilan etti (26 Nisan 1828).

Eylül 1829 Rusya ile Osmanlı arasında Edirne Antlaşması imzalandı (14 Eylül 1829).

1830      Fransa, Almanya, İtalya, Polonya'da devrimci hareketler.

1830      Belçika'nın bağımsızlığı.

Nisan 1830 Avrupa devletleri, Osmanlı'dan, kurulan bağımsız Yunan Devleti'ni onaylanmasını istediler (8 Nisan 1830).

Nisan 1830 Osmanlı Hükümeti, Yunan Devleti'nin kurulması hususunda hazırlanan protokolü imzalayıp Yunan Devleti'nin varlığını resmen kabul etti (24 Nisan 1830).

Mayıs 1830 Osmanlı-Amerikan Ticaret ve Dostluk Antlaşması imzalandı (7 Mayıs 1830).

Temmuz 1830 Fransa'nın Cezayir'i istilası (4/5 Temmuz 1830).

Eylül 1830 Patrona Halil İsyanı başladı (28 Eylül 1830 Osmanlı).

Kasım 1831 Osmanlı'da ilk Türkçe resmi gazete; "Takvim-i Vekâyi"'nin yayıma başlaması (11 Kasım 1831).

1831      Mısır'da Mehmet Ali Paşa isyanı başladı (Osmanlı'ya karşı).

1832      Goethe'nin ölümü (d. 1749).

1833      Alman gümrük birliğinin (Zollverein) kurulması.

1833      Babıâli Tercüme Odasının kurulması.

1833      Osmanlı-Rus Hünkâr İskelesi Antlaşması (ittifak).

1833      Mısır ile Kütahya Mukavelesi (Osmanlı).

1834      Mekteb-i Harbiye'nin açılması (Osmanlı).

1834      İlk mekanik biçer kullanılmaya başlandı (ABD).

1837      Isambard Kingdom Brunel, ilk kıtalararası buharlı gemiyi yüzdürdü.

Kasım 1837 'Eser-i Hayr' adlı Osmanlı yapımı buharlı gemi, denize indirildi (26 Kasım 1837).

1837/1838-1846/1847 Kenesarı Kasımov önderliğinde Rus tahakkümüne karşı Kazak direnişi. Milli istiklâl mücâdelesi.

1837-1858 Hindistan'da Bahadur Shah II (Ebu'l-Zafer Muhammed Siracüddin)'ın saltanatı. Son Babür şahı, devleti İngilizler tarafından ilhak edilince sürgüne gönderildi.

1838      İlk Rüşdiyelerin kurulması (Osmanlı).

1838      İlk elektrikli telgraf (İngiltere).

Ağustos 1838 İngiliz tüccarına geniş imkanlar tanıyan Osmanlı-İngiliz Balta Limanı Ticaret Muahedesi/Sözleşmesi imzalandı. Bu muahede ile gümrük resmi oranı, ihracatta yüzde 12, ithalatta yüzde 5 olarak tespit edildi (16 Ağustos 1838).

1839      İbrahim Paşa ordusu karşısında Osmanlı'nın Nizip bozgunu.

1839      Osmanlı Sultanı II. Mahmut'un ölümü.

Mayıs 1839 Mektebi Şahane-i Tıbbiye açıldı (14 Mayıs 1839 Osmanlı).

Kasım 1839 Osmanlı İmparatorluğu'nda anayasalı düzene ilk ciddi yaklaşma girişimi; Mustafa Reşit Paşa'nın (1800-1858) Gülhane Hatt-ı Hümayunu (Tanzimat Fermanı) ilan edildi; Tanzimat Devri başladı (3 Kasım 1839).

1839-1842 İlk Afyon Savaşı, Avrupa güçlerine karşı Çin'in yenilgisi ile sonuçlandı.

1839-42 İlk İngiliz-Afgan Savaşı, Britanya'nın Kâbil ve Kandahar'ı ele geçirmesi ile sonuçlandı.

Temmuz 1839-1861 II. Mahmud'un vefatı üzerine Abdülmecid tahta çıktı (1 Temmuz 1839-1861 Osmanlı).

Mart 1840 Halkın sağlığının korunması ve iyileştirilmesi için Meclis-i Umur-ı Tıbbiye kuruldu (3 Mart 1840 Osmanlı).

1840      Osmanlı Devleti'nde ilk özel gazete; William Churchill'in Ceride-i Havadis'i yayımlaması.

Temmuz 1840 Osmanlı, İngiltere, Prusya, Avusturya ve Rusya arasında Londra Mukavelesi imzalandı. Mukavele hükümlerine göre; Osmanlı Devleti, Mısır'ı veraset, Suriye'nin kaydı hayat şartıyla Mehmet Ali Paşa'ya vermeyi kabul etti (15 Temmuz 1840).

1840-1842 İngiliz-Çin Afyon Savaşı.

1840-1888 Namık Kemal (Osmanlı).

1841      Mısır'ın Osmanlı Asya topraklarından çıkarılması.

Mayıs 1841 İngiltere'nin yardımıyla Mısır meselesi halledildi. Mısır veraset usulü ile Mehmed Ali Paşa'ya bırakıldı (24 Mayıs 1841 Osmanlı).

1842      Boğazlar Mukavelesi.

1842      Stoddart ve Conolly'nin, Buhara Emiri Nasrullâh tarafından hapis ve idam edilmeleri.

1843-1847 Altışehir'de Altı Hocalar isyanı.

Nisan 1845 Polis (zabıta) Teşkilatı kuruldu (10 Nisan 1845 Osmanlı).

1845-1849 İngilizler'in Pencap ve Keşmir'i almaları.

1846      Meksika-ABD Savaşı'nın başlaması.

1846      Besteci Dede Efendinin ölümü (d. 1778).

1848      Kazak Ulu Cüz Hanlığı, Ruslar tarafından ilgâ edildi.

1848      Avrupa'da devrimler (1948 ihtilalleri) ve Fransa'da İkinci Cumhuriyet.

1848      Marks (1818-1883) ve Engels'in (1820-1895) "Komünist Manifesto"'yu yayımlamaları.

Aralık 1848 Fransuva Jozef, Avusturya İmparatoru oldu (2 Aralık 1848).

1850'ler Romantik müzik çağı; Berlioz (1803-69), Liszt (1811-86) Wagner (1813-83), Brahms (1833-97), Verdi (1813-1901), Chopin (1810-49).

1850-1864 Çin'de Taiping ayaklanması.

Ağustos 1851 Palmer ve Goloschimid Şirketleriyle sözleşme imzalayan Osmanlı Hükümeti, borç para aldı (24 Ağustos 1851 Osmanlı).

1851-1914 İsmail Gaspıralı (d. 8 Mart 1851 Avcı, Bahçesaray - ö. 11 Eylül 1914 Bahçesaray).

1852      Louis Napolyon'un imparator olması (Faransa, III. Napolyon).

1853      Hindistan'da ilk demiryolu ve ilk telgraf hattı.

1853-1856 Osmanlı-İngiliz-Fransız-itifakı ile Rusya arasında Kırım Savaşı başladı.

1854      İlk Osmanlı dış borçlanması (istikrazı).

1854      ABD Amirali Perry'in Japonya'yı ticaret yapmaya zorlaması.

1854      Ruslar tarafından Alma-Ata (sonra Fort Vernoe)'nın kuruluşu.

1855      Rusya, Kırım Savaşı'nda yenildi.

1855      (Aral Gölü'nden Issık Göl'e kadar uzanan) Sir-i Deryâ Çizgisi'ni kontrol altında tutacak şekilde Kazakistan, tamamen Rus kontrolü altına girdi.

1855-1873 Çin'in Yunnan ve Şansi vilâyetlerinde Müslümanların ayaklanması.

1855-1881 Aleksandır II. (Rus İmparatoru).

Şubat 1856 Islahat Fermanı ilan edildi (28 Şubat 1856 Osmanlı).

Mayıs 1856 İstanbul Tıp Cemiyeti'ne 'Şahane' unvanı verildi ve cemiyetin adı Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane olarak değiştirildi (21 Mayıs 1856 Osmanlı).

Mart 1856 Kırım Savaşı sonrası Osmanlı Devleti, Fransa, İngiltere ve Sardinya-Piemonte Krallığı ile Rus çarlığı arasında Paris Anlaşması imzalandı (30 Mart 1856).

1856      Dolmabahçe Sarayı'nın açılışı.

1857      Hindistan'da İngiliz yönetimine karşı ayaklanma.

1857      Hocalar Altışehir'de isyân ettiler.

1857-1944 Abdürreşid İbrahim (Sibirya'da Tara şehrinde doğdu, Tokyo'da öldü).

1857-1860 İkinci Afyon Savaşı, yine Çin'in yenilgisiyle sonuçlandı.

1859      Mülkiye Mektebi (Siyasal Bilgiler Fakültesi)'nin kurulması.

1859      Sardunya ile Fransa'nın, Avusturya ile savaşı; İtalya'nın birleşme süreci.

1859      Darwin, (1809-1882) evrim kuramlarını içeren, "Türlerin Kökeni" adlı eserini yayımladı.

1860      Bir Türk'ün çıkardığı ilk özel gazete; Şinasi'nin "Tercümân-ı Ahvâl"'i.

1860      Pekin Antlaşması; Çin'in Amur ve Ussuri bölgelerini Rusya'ya terketmesi.

1860      Lübnan ve Suriye'de Müslüman-Hıristiyan çatışmaları.

1860      Belçikalı Etienne Lenoir ilk içten yanmalı motoru yaptı.

1860'lar Avrupa romancılığının parlak dönemi; Dickens (1812-1870), Dumas (1802-1870), Flaubert (1821-1880), Turgenvey (1818-1883), Dostoyevski (1821-1881), Tolstoy (1828-1910).

1860-1885 Türkmenistan Hanlığı: Türkmenistan, Ruslar tarafından yıkılmıştır.

Haziran 1861 Sultan Abdülmecit vefat etti (25 Haziran 1861 Osmanlı).

1861-1876 Abdülaziz'in saltanatı (Osmanlı).

1861      Köylü toprak sahiplerinin aleyhine olarak, Serflik/toprağa bağlı kölelik kaldırıldı. Bunu hızlı bir endüstriyel gelişme takip etti, çalışan bir sınıf hareketi gelişti ve ihtilalci fikirler yayıldı. Bütün bu gelişmeler Alexander II.'nin 1881 yılında bir suikast sonucu öldürülmesiyle sonuçlandı.

1861      Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye'nin kurulması (Osmanlı).

1861      Pasteur'ün (1822-95) mikrop kuramını geliştirmesi.

1861      Kadınlara ilk oy hakkı (Avustralya).

1861-1865 ABD İç Savaşı; köleliğin kaldırılması.

1863      Robert Kolej'in kurulması.

1863      Fransa'nın Hindiçini'de himaye düzeni kurması.

1863      Londra'da ilk metro işlemeye başladı.

1863/64-1876 Doğu Türkistan'da Yakup Bey/Han (1820-1877) başkanlığında Altışehir'de bağımsız "Doğu Türkistan İslâm Devleti" kuruldu. Osmanlılar, İngiltere ve Rusya tarafından resmen tanındı. Ancak bu bağımsız Türk devletinin ömrü kısa sürmüş ve 1876 yılında Çin-Mançu devletince yeniden işgal edilmiş ve 1884'te Sincan "Yeni Toprak" adıyla Çin İmparatorluğuna bağlanmıştır.

1865      Ruslar, Türkistan Vilâyeti'ni teşkil ettiler.

Haziran 1865 Ruslar, Taşkent'i ele geçirdiler (Haziran 1865).

Haziran 1865 1865'te İstanbul'da yoksullar ve yetimler için yatılı lise; Darülşafaka kuruldu (15 Haziran 1865 Osmanlı).

1866      Prusya'nın Avusturya'yı yenmesi.

1866      İngilizlerin İzmir-Aydın Demiryolu'nu işletmeye açmaları.

1867      Kuzey Germen Federasyonu'nun ve Avusturya-Macaristan İkili Monarşisinin kurulması.

1867      Marks'ın "Das Kapital" (Ana Mal, Sermaye) adlı eserinin yayımlanması.

1867      Mustafa Fazıl Paşa'nın Sultan Abdülaziz'e açık mektubu. Mustafâ Fazıl Paşa'nın himayesinde Yeni Osmanlılar Cemiyeti'nin, Namık Kemal (1840-1888), Ali Suavi (1839-1878), Ziya Bey (1825-1880) ve diğer bazı Osmanlı aydınlarınca Paris'te kurulması.

1867      Ruslar, Taşkent başkenti olmak üzere bir Türkistan Genel Vâliliği teşkil ettiler.

1867-1915 Tevfik Fikret (Osmanlı).

1868      Gregor Mendel, bezelye bitkileriyle yaptığı, modern genetik kuramının temellerini oluşturan araştırmalarını bitirdi.

1868      Ruslar, başkenti Orenburg olmak üzere bir Kazak Step Genel Valiliği teşkil ettiler.

Nisan 1868 Şura-yı Devlet'in teşekkülü ve Divan-ı Ahkam-ı Adliyye'nin ayrı bir temyiz organı olarak ayrıldı (1 Nisan 1868 Osmanlı).

Mayıs 1868 Rusyanın Semerkant'ı ele geçirmesi (Mayıs 1868).

Mayıs 1868 Danıştay kuruldu (10 Mayıs 1868 Osmanlı).

Haziran 1868 Buhara Hanlığı, Rus kontrolü altında bağımlı bir devlet oldu (Haziran 1868).

Haziran 1868 Hilal-i Ahmer kuruldu (11 Haziran 1868 Osmanlı).

1868      Japonya'da Tokugava Şogunluğunun sona ermesi ve Meiji Hanedanlığı'nın başlaması.

1868      Namık Kemal ve Ziya Paşa'nın Londra'da "Hürriyet" gazetesini kurmaları.

1868      Galatasaray Sultanisi'nin kurulması (Osmanlı).

1868      İlk kız öğretmen okulu Darülmuallimat'ın açılması (Osmanlı).

1869      Süveyş Kanalı'nın açılması.

1869      Dimitriy Mendeleyev, Periyodik Çizelge'yi hazırladı.

1869      Ruslar, Hazar Denizi kıyısındaki Krasnovods'ta bir kale inşaa ettiler.

Eylül 1869 Maarif-i Umumiyye Nizamnamesi yayınlandı. Nizamname ile ilk ve orta öğretim düzenlendi (2 Eylül 1869 Türkiye).

1869-1944 Mehmet Emin Yurdakul (Osmanlı, Türkiye).

1870      Papalığın yanılmazlık bildirisi.

1871      Tataristan'da Kayyum Nasıri tarafından ilk yıllık/almanak yayınlandı.

1871      Fransa-Prusya Savaşı'nda Fransa'nın yenilmesi; Alman Birliği'nin kuruluşu ve Fransa'da Üçüncü Cumhuriyetinin ilanı, Paris Komünü.

1871      Yazar ve gazeteci Şinasi'nin ölümü (d. 1826).

1871      Rus kuvvetleri İli Vadisi'ni ele geçirdiler.

1871-1872 Türkçede ilk romanlar; Evangelinos Misailidis'in "Seyreyle Dünyayı" ve Şemsettin Sami'nin "Taaşşuk u Tal'at ve-Fitnat"'ı.

Ağustos 1873 Hive Hanlığı, Rus kontrolü altında bağımlı bir devlet oldu (Ağustos 1873).

1873      Namık Kemal'in "Vatan Yahut Silistre" adlı piyesinin oynanması.

1873      Darüşşafaka'nın açılışı (Osmanlı).

1873-1936 Mehmet Akif Ersoy (Osmanlı, Türkiye).

1874      İlk elektrikli tramvay (New York).

1874      Resimde Empresyonist okul; Monet (1840-1926), Renoir (1841-1919), Degas (1834-1917).

Kasım 1874 İngiliz siyaset adamı Sir Winston Churchill doğdu (30 Kasım 1874).

1875      Hasan Serdabi, Bakü'de Rusya'daki Türkler arasında çıkarılan ilk milli gazete olan "Ekinci"yi yayınlamaya başladı.

1875      Avrupa'da İşçi ve Sosyalist partilerin kurulması; Almanya (1875), Belçika (1885), Hollanda (1877), İngiltere (1893), Rusya (1898).

1875      Hersek isyanı (Osmanlı'ya karşı).

1875      Osmanlı Devleti'nin mali iflası; Tenzil-i Faiz Kararı (6 Haziran 1875).

1876      Hokand Hanlığı, Ruslar tarafından ilhâk edildi.

1876      Çinliler, Doğu Türkistan'ı yeniden işgâle başladılar.

1876      Telefon patentinin Bell tarafından alınması (ABD).

1876      V. Murat'ın saltanatı (Osmanlı).

Mayıs 1876 Bulgar isyanı (Osmanlı'ya karşı, 2 Mayıs 1876).

Mayıs 1876 Türk basınında ilk kez sansür uygulandı (10 Mayıs 1876)

Mayıs 1876 Abdülaziz'in tahttan indirilmesi, yerine V. Murât'ın tahta çıkartılması (Osmanlı, 30 Mayıs 1876).

Haziran 1876 Sultan Abdülaziz vefaat etti (4 Haziran 1876 Osmanlı).

Haziran 1876 Çerkes Hasan olayı (15 Haziran 1876 Osmanlı).

Ağustos 1876-1909 II. Abdülhamit'in tahta çıkışı ve saltanatı (Osmanlı, 31 Ağustos 1876).

Aralık 1876 Mithat Paşanın Sadrâzam olması (Osmanlı, 19 Aralık 1876).

Aralık 1876 Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk anayasası olan Kanun-i Esasi ilan edildi. I. Meşrutiyet süreci başladı (21 [23 ] Aralık 1876).

Aralık 1876 Tersane Konferansı'nın açılması (23 Aralık 1876).

Mart 1877 İlk Osmanlı Meclisi'nin açılması (19 Mart 1877).

Kasım 1877 Gazi Osman Paşa, Plevne'de teslim olmayacağını bildirdi (12 Kasım 1877 Osmanlı).

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi).

1877      Kraliçe Victoria, "Hindistan Kraliçesi" ilân olundu.

1877      Yakub Bey, zehirlenerek öldürüldü.

1878      Kaşgar, Tso Tsung-t'ang komutasındaki Çinliler'in eline geçti.

1878      Ruslar karşısındaki yenilgide fazla taviz vermemek için, Kıbrıs adası Britanya İmparatorluğu'na kiralandı (Osmanlı mülkiyeti devam ediyor sayılmakla birlikte, yönetim tamamen İngilizlere geçti).

1878      Modern Azerbaycan edebiyatının kurucusu, Türk dünyasının ilk dram yazarı, alfabe ıslahatçısı, şair, eleştirmen ve filozof Mirza Fethali Ahundzade (1812-1878) öldü.

1878      Elektrikle ilk sokak aydınlatması (Londra).

Nisan 1878 İstanbul Ermeni Patriği Nerses, İngiltere Dışişleri Bakanı Salisbury'ye gönderdiği muhtırada, Türklerle beraber yaşayamayacaklarını bildirdi (13 Nisan 1878).

1878-1882 İsmail Gaspıralı'nın Bahçesaray Belediye Başkanlığı.

Temmuz 1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında imzalanan Ayastefanos Antlaşması'nın yerine, İngiltere, Avusturya-Macaristan, Fransa, Almanya, Rusya ve Osmanlı Devleti arasında Berlin Kongresi yapıldı ve Berlin Antlaşması imzalandı. Romanya, Karadağ, Sırbistan'ın bağımsızlığı, Bulgaristan'ın özerkliği gerçekleşti. Bu anlaşmaya, Osmanlı Ermenileriyle ilgili 61. madde eklendi. Kongre Ruslar'ın Afganistan'da daha fazla ilerlemesine mani oldu (13 Temmuz 1877).

Ağustos 1878 İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Salisbury, İstanbul Büyükelçisi Layard'a gönderdiği talimatta, Osmanlı Hükümeti'nin Doğu'da reformlara başlaması gerektiğini bildirdi (3 Ağustos 1878).

Aralık 1878 Adalet Bakanı Hûrşid Paşa'nın görevi sona erdi. Yerine Küçük Sa'id Paşa atandı (4 Aralık 1878 Osmanlı).

1878-1880 İkinci İngiliz-Afgan Savaşı.

Ekim 1879 Thomas Edison, 'karbon filamanlı elektrik ampulü'nü icat etti (21 Ekim 1879).

1879      Almanya ve Avusturya-Macaristan İttifakı.

1880      II. Abdülhamit'in Meclisi kapatarak I. Meşrutiyet Anayasası'nı askıya alması (Osmanlı, Nisan).

1880      Transcaspian Demir Yolu, işletmeye açıldı.

Mayıs 1880 Ziya Paşa vefat etti (17 Mayıs 1880 Osmanlı).

1880-1914 Rusya ve Polonya'daki soykırımın bir sonucu olarak Filistin'e Yahudi göçü aniden arttı.

1881

1881      Muharrem Kararnamesi ve Düyun-u Umumiye'nin kurulması (Osmanlı).

1881      Fransa'nın Tunus'u işgali.

1881      Mustafa Kemal [Atatürk], Selanik'te doğdu.

1881      Enver Paşa doğdu.

Ocak 1881 Ruslar'ın Türkmenleri Gök Tepe Savaşında katletmesinin ardından, Transcaspian Vilâyeti/Hazarötesi Vilâyeti teşkil olundu (Ocak 1881).

1881-1894 Aleksandır III. (Rus İmparatoru).

1882

1882      İngiltere'nin Mısır'ı işgali.

1882      İlk hidroelektrik santralı (ABD).

1882-1948 Kazım Karabekir (Osmanlı, Türkiye).

1883

1883      Mithat Paşa'nın Taif'te boğdurulması (d. 1822).

1883      Sanayi-i Nefise Mektebi'nin açılması (Osmanlı).

1883      Batı tarzında Osmanlı-Türk resmi; Şeker Ahmet Paşa (1841-1907), Osman Hamdi Bey (1842-1910).

1883      İsmail Gaspıralı Tercüman gazetesini yayımlaymaya başladı (Nisan 1883, yani Kırım'ın Ruslar tarafından ilhakının 100. yıl dönümünde). O'nun meşhur "Dilde, Fikirde ve İşde Birlik" sloganı 1911 yılında Tercüman'ın başlığında yer almaya başladı.

Mart 1883 Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i Şahane Osman Hamdi Bey'in girişimiyle kuruldu (3 Mart 1883).

1884

1884      Hacı Arif Bey'in ölümü (d. 1831-2).

1884      Ruslar, Türkistan'a Amerikan pamuğu getirerek pamuk tarımına başladılar.

1884      Ruslar, Merv vahasını işgal ettiler. Böylece Türkistan'ın işgâli tamamlanmış oldu.

1884      Doğu Türkistan [Xinjiang adıyla] resmen bir Çin vilâyeti oldu.

1884      Maxim otomatik tüfeğinin mükemmelleştirilmesi.

Haziran 1884 Mülkiye Mühendis Mektebi kuruldu (20 Haziran 1884 Osmanlı).

1884-1964 Halide Edip Adıvar (Osmanlı, Türkiye).

1884-1973 Mustafa İsmet İnönü (24 Eylül 1884-25 Aralık 1973) (Osmanlı, Türkiye).

1885

1885      Louis Pasteur, bir dizi aşı yaparak, kuduz bir köpek tarafından ısırılmış bir çocuğun yaşamını kurtardı.

1885      Almanya'da Daimler ve Benz'in otomobil üzerinde çalışmaları.

1885      Hint Ulusal Kongresi'nin kurulması.

1885      Bulgaristan'ın Şarki Rumeli Vilayeti'ne el koyması.

1885      Müslümanlar, Rus Çarlığı'nın tahakkümüne karşı Fergana Vadisi'nde ayaklandılar.

1885      Hazar Ötesi Demiryolu, Merv'e ulaştı.

Kasım 1885 Sırp-Bulgar Savaşı başladı (13 Kasım 1885).

Aralık 1885 Japonyada Modern kabine sistemine geçilmesiyle birlikte, ilk başbakanı da atatı. İlk Japon başbakanı Ito Hirobumi oldu (3 Aralık 1885).

1886

1886      Doğu Afrika'nın İngiltere ve Almanya tarafından paylaşılması.

1886      Büyük Tatar şairi Gabdulla Tukay doğdu.

1887

1887      Pozitivist ve maddeci Beşir Fuat'ın 'deneysel' intiharı (d. (1853).

1887      Rus işgalindeki Türkistan ile Afganistan arasındaki sınır, İngiliz ve Ruslar tarafından ortaklaşa çizildi/belirlendi.

1888

1888      Hazar Ötesi Demiryolu, Semerkant'a ulaştı.

1889

1889      Askeri Tıbbiye'de İttihad-ı Osmani Cemiyeti'nin (daha sonra, İttihat ve Terakki Cemiyeti adını alacaktır) kurulması.

1889-1974 Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Osmanlı, Türkiye).

1890

1890'lar Avrupa'da gerçekçi tiyatro: İbsen (1826-1906), Cehov (1860-1904), Shaw (1856-1950).

1890      Bismarck'ın görevden alınması; II. Wilhelm'in Almanya'da dizginleri eline alarak Dünya Politikası siyasetini takibe başlaması.

1890      Birinci Sason İsyanı (Osmanlı, Ermeni).

1890-1892 Rus'yanın Orta Asya'da kolonizasyon/iskan siyaseti: Rus ve Ukraynalı göçmen grupları, Kazak steplerine yerleştirildi.

1891

1891      "Servet-i Fünun" dergisinin çıkmaya başlaması (Osmanlı).

1892

1892      "Çırpınırdın Karadeniz" marşının yazarı Azerbaycanlı şair Ahmet Cevat (1892-1927) öldü

1892      Kolera salgını sebebiyle Taşkent'te ayaklanmalar vuku buldu.

1892-1934 Arif Kerimi.

1892-1893 Merzifon, Kayseri, Yozgat Ermeni isyanları (Osmanlı).

1893

Kasım 1893 Orhon Kitabeleri okundu (25 Kasım 1893): Orhun Abideleri, ilk kez Danimarkalı Thomsen tarafından çÖzilerek okunmuştur "V. Thomsen, Inscription de l'Orkhon Déchiffrées, Helsingfors 1896".

1894

1894      Fransa-Rusya ittifakı.

1894      Mustafa Kemal, Selanik Askeri Rüştiyesi'ne başladı.

1894-1895 Çin-Japon Savaşı; Japonya'nın Formoza'yı alması.

1894-1917 Son Rus İmparatoru Çar Nikola II. dönemi.

1895

1895      İstanbul'da "Ermeni Patırdısı".

1895      Ahmet Rıza'nın (1857-1930) Paris'te "Meşveret" gazetesini çıkarmaya başlaması.

1895      Röntgenin X ışınlarını keşfetmesi (Almanya).

1895      Marconi'nin telsiz telgrafı icadı.

1895      Sinemanın ilk kez halka gösterilmesi (Fransa).

Kasım 1895 Ermeniler Maraş'ta isyana teşebbüs ettiler (Kasım 1895, Osmanlı).

Eylül 1895 Babıâli olayı (30 Eylül 1895, Osmanlı, Ermeni).

1896

1896      Ermeni tedhişçilerin Osmanlı Bankası'nı basmaları.

1896      Mustafa Kemal, Manastır Askeri İdadisi'ne girdi.

1896      Adoua Savaşı; Habeşlerin İtalya'yı yenmeleri.

1896      Herzl'in Yahudilerin ulusal yurt isteklerini dile getiren "Yahudi Devleti" adlı eseri.

1896      Bağdat Demiryolu'nun Konya'ya ulaşması.

Haziran 1896 Ermeniler Van'da isyan ettiler (1 Haziran 1896, Osmanlı, Ermeni).

Ekim 1896 İstanbul'da ilk Ermeni eylemi gerçekleşti (30 Ekim 1896 Osmanlı, Ermeni).

Aralık 1896 Çinli Lider Mao Zedong doğdu (26 Aralık 1896).

1897

1897      Osmanlı-Yunan Savaşı.

1897      İlk Siyonist Kongre toplandı ve Yahudiler, Filistin'de sürekli bir anavatan ilan ettiler.

1898

1898      Müslümanlar, Ruslar'a karşı Andican'da ayaklandılar.

1898      Pierre ve Marie Curie'nin radyoaktiviteyi gözlemlemeleri ve radyumu keşfetmeleri (Fransa).

1898      Plekhanov ve Lenin tesiri altındaki endüstri işçileri arasında Sosyal Demokrat Parti kuruldu.

1898      Rus Sosyal Demokrat Partisi kuruldu.

1899

1899      Mehmet Emin (Yurdakul)'in "Türkçe Şiirler" adlı kitabı.

1899      Mustafa Kemal, Manastır Askeri İdadisi'ni bitirerek, İstanbul'da Harp Okulu Piyade Sınıfına girdi.

1899-1902 Güney Afrika'da İngiliz-Boer Savaşı.