Her türlü devlet işlerinin görüşüldüğü en yüksek kuruldur. Savaş ve barış kararları alır, büyük davalara bakardı. İlk örgütlenmesi Orhan Bey zamanında başlamış, zamanla geliştirilmiştir. Padişahın danışma organıdır. Kararları padişah için bağlayıcı değildir. Son söz padişahındır. Divan Fatih'e kadar padişahların başkanlığında, bundan sonra ise Sadrazam'ın başkanlığında toplanmıştır.

Divan Üyeleri ve Görevleri

Sadrazam (Başvezir): Padişahın mutlak vekilidir. Sadrazamlık simgesi padişah mühürüdür. Sadrazamlar bugünkü başbakana benzetilebilir. Görevinden ötürü padişaha karşı sorumludur. Osmanlı Devleti'nde Osmanoğulları dışında herkes kul sayılırdı. Bu nedenle sadrazamlık da kazanılmış bir hak değil, yetkiyi padişah adına kullanan bir kuldur. Ayrıcalıklı değildir.

Fatihten itibaren divan başkanlığı sadrazam tarafından yapılmıştır. Sadrazam divan kararlarını ve devlet sorunlarını Arz Odası denilen yerde padişaha sunardı. Fatih'ten itibaren sadrazamlık makamına daha çok devşirmeler getirilmiştir. Bu yolla Osmanoğulları iktidarlarını güvenceye almışlardır, kendilerine alternatif olacak başka bir soyun güçlenmesini önlemişlerdir.

Vezirler: Devlet yönetiminde sadrazama yardım ederlerdi. Yükselme döneminde sayıları yediye çıkarıldı. Bugünkü devlet bakanlarına benzetilebilir. Sadrazam tarafından kendilerine verilen görevleri yaparlardı.

Kazasker: Şeyhülislam Yükselme Dönemi'ne kadar divan üyesi olmadığından İslam Hukuku ile ilgili konularda Kazasker divanı aydınlatırdı. Yüksek yargı yetkilisidir. Kadıların, müderrislerin, tayin, terfi gibi özlük işlerini yürütür, büyük davaları karara bağlardı.

Fatih'ten itibaren Anadolu ve Rumeli olmak üzere Kazasker sayısı ikiye çıkarıldı. Rumeli'deki görevliler Anadolu'daki görevlilerden protokolde üstün tutulurdu.

Defterdar: Devletin gelir ve giderlerini düzenlerdi. Bugünkü maliye bakanına benzetilebilir. Fatih'ten itibaren Rumeli ve Anadolu olmak üzere sayıları ikiye çıkarıldı.

Nişancı: Padişah adına yazılacak mektup, ferman, berat ve antlaşmaları kaleme alır, padişahın tuğrasını (imza) çekerdi. Bürokrasi ve kanunları iyi bilirdi. Toprak sisteminden de sorumluydu.

Müftü (Şeyhülislam): Ulema (bilginler) sınıfının başkanıdır. Yükselme döneminde divan üyesi olmuştur. Padişah tarafından göreve getirilirdi. Protokolde sadrazamla denk tutulurdu. Padişahın ve divan kararlarının İslam hukukuna uygunluğunu denetlerdi. Bu konudaki kararına Fetva denirdi. Teorik olarak padişahı bile denetliyor gibi görünse de göreve getirilmesi ve azline padişah karar verdiğinden uygulamada padişah üstün güç olma özelliğini sürdürmüştür.

Kaptan-ı Derya: Yükselme döneminde divan üyesi olmuştur. Donanma İstanbul'da bulunduğu zamanlarda divana katılırdı.

Reisül Küttap: Divan tutanaklarını yazanların başkanıdır. Nişancının yardımcısıdır. 17. yüzyıldan itibaren dışişleri ile ilgili divan üyesi olmuştur.