XIII. Yüzyıl Türk Tarihi Kronolojisi

I3. yüzyıl Altınordu Devleti, 1223 yılında güney steplerini istila etti. Rus prenslerini haraç ödemeye mecbur etti.

13. yüzyıl "ed-Devletü't-Türkiyye el-Memlûkiyye" zamanında Mısır ve Suriye'ye "Türkiyye" deniliyordu.

1204      Sinop'un fethi (Anadolu Selçuklu).

1204-1205 III. Kılıç Arslan dönemi (Anadolu Selçuklu).

1204-1320 Çobanoğulları Beyliği: Kurucusu Çoban Beydir. Anadolu'da kurulan beylik, Candaroğulları tarafından yıkılmıştır.

1205-1220 Anadolu Selçuklu Devleti'nin siyâsi istikrar ve inkişâf devri.

1205-1211 I. Gıyaseddin Keyhüsrev'in II. saltanat dönemi (Anadolu Selçuklu).

1206      Cengiz Han, Moğollar'ın Hanı oldu.

Haziran 1206 Kudbeddin Aybeg, Lahor'u ele geçirerek, Delhi Türk Memlukları Devleti'nin temellerini attı (26 Haziran 1206).

1206-1413 Delhi (Hind) Sultanlığı hakimiyet yılları: Hindistan'da Delhi merkezli olarak kurulmuştur.

1207      Cengiz Han, Kırgızlar'ı itaat altına aldı: Moğolistan'ı idaresi altında birleştirmek isteyen Cengiz Han, Merkit ve Naymanlar'la birlikte Kırgızlar'ı da itaati altına almıştır (1207). Böylece Kırgızlar, Cengiz idâresindeki Moğollar'a itaat eden ilk Türk kavmi unvanını almışlardır. Artık Kırgızlar, Cengiz Han'ın oğlu Tolui'nin hakimiyet sahasına dahil edilen bölgede, birer reis tarafından idare edilen iki kısım halinde yaşamağa devam edeceklerdir.

Mart 1207 Antalya'nın fethi (5 Mart 1207, Anadolu Selçuklu).

1209      Cambridge Üniversitesi kuruldu.

1209      Moğollar, Yenisey Kırgızlar'ını yendiler ve Kırgızlar'ı Tien Shan'ın güneyine kaçmak mecburiyetinde bıraktılar.

1209      Barçuk yönetimindeki Uygurlar, Moğol hakimiyeti altına girdi.

1210 Harezmliler, Karahitaylar'ı yendiler.

1211-1220 I. İzzeddin Keykavus devri (Anadolu Selçuklu).

1215      Cengiz Han, Pekin'i aldı. Merkitler üzerine oğlu Cuci'yi gönderdi.

1216      Ermeniler Üzerine Sefer; Karaman, Ereğli ve Lârende kasabaları'nın kurtarılışı (Anadolu Selçuklu).

Ocak 1216 Antalya üzerine sefer ve Antalya'nın kurtarılması (22 Ocak/K.Sani 1216, Anadolu Selçuklu). 

1218      Kaşgar'ı işgal eden Moğollar, Semirechye/Yedisu'yu ve Tarım Havzası'nı ele geçirdi.

1218      Moğol elçilerinin Harezm Şahı Muhammed tarafından idam edilmesi, Moğollar'ın ilk Batı Seferini hazırlamalarına sebep oldu.

1219      Moğollar, Sirderya'yı geçtiler ve Maveraünnehir'i istilaya başladılar.

1220      Moğollar, Harezmliler'i yenerek Buhara ve Semerkant'ı ele geçirdiler.

1220-1231 Son Harezm şahı Celâleddin Harezmşah saltanatı.

1220-1237 I. Alaeddin Keykubâd'ın Saltanatı (Anadolu Selçuklu'da ikbal devri).

1220-1670' Şerefhanlar Beyliği: Kurucusu Şeref Handır. Anadolu'da kurulan beylik, Osmanlı Devleti tarafından yıkılmıştır.

1221      Moğollar, Horasan ve Afganistan'ı ele geçirdiler.

1223      Alâeddin Keykubâd'ın Alâiye'yi fethi (Anadolu Selçuklu).

1223      Sultan ve Beyler arasında mücâdele (Anadolu Selçuklu).

1223-1227 Altınordu hanı, Cuci (Cengiz Han'ın büyük oğlu)'nin saltanatı.

1223/1224 Harezm Şahı'nın peşine düşen Moğollar, Kalka Irmağı'nda Ruslar'la karşılaştılar ve onları yendiler.

1225      Ermeniler ve Haçlılar'a karşı cihad (Anadolu Selçuklu).

1226      Fırat boylarında fetihler (Anadolu Selçuklu).

1227      Suğdak (Kırım) Seferi (Anadolu Selçuklu).

1227      Cengiz Han'ın öldü. İmparatorluğu vârisleri arasında paylaşıldı. Bu vârisler arasında (kendisine Rus steplerindeki Kıpçak Hanlığı düşen) Batu ve (payına Maveraünnehir, Tarım Havzası ve Yedisu'daki Çağatay Hanlığı düşen) Çağatay da bulunmaktaydı.

1228      Şark siyaseti ve Erzincan'ın ilhakı (Anadolu Selçuklu).

1228      Trabzon Seferi (Anadolu Selçuklu).

1230      Ahlat'ın sukutu ve tahribi üzerine Sultan Alaeddin ve Celaleddin arasında başlayan hasmane münasebetler neticesinde 10 Ağustosta Yassı-çimen'de vukubulan meydan muharebesinde Harezm ordusunun müthiş bir bozguna uğraması ve imha edilmesi (Anadolu Selçuklu, Harzemşahlar'a karşı yapıldı).

1231      Moğollar, yeniden canlandırılmış olan Harezm Hanlığı'nı yendiler. Harezmşahlar Devleti son buldu. Son Harezmşahı Celâleddin Harezmşah (1220-1231) idi.

1236      Moğollar'ın ikinci Batı Seferi başladı.

1236/1241-1256 Altınordu hanı, Batu (Cuci'nin ikinci oğlu)'nun saltanatı.

1236-1502 Altınordu Hanlığı'nın saltanat yılları: Kurucusu Batu Handır. Ruslar tarafından yıkılmıştır.

1237-1246 II. Gıyaseddin Keyhüsrev (Anadolu Selçuklu).

1240      Kiyev, Moğollar'ın eline geçti ve Rusya Moğol hakimiyeti altına girdi.

1240      Diyarbakır'ın Fethi (Anadolu Selçuklu).

1240      Baba İshak'ın Anadolu'da Peygamberlik iddiası ile isyanı (Babâi İsyânı) ve Türkmen istilâsı (Anadolu Selçuklu).

1241      Selçuklu ordusunun Meyyafarkin (Silvan) ı muhasarası, Moğol tehlikesi ve halifenin tavassutu ile Eyyubilerden Şahabeddin Gazi'nin tabiiyeti kabul etmesi şartı ile bir anlaşma yapması.

1242      Baycu Noyan kumandasındaki Moğol kuvvetlerinin Erzurum'u işgali.

1242      Moğollar, Batı seferlerine Viyana kapılarında son verdiler.

1243      Kösedağ Savaşı/Bozgunu: Anadolu Selçuklu kuvvetleri İlhanlı Moğol ordusu karşısında bozguna uğradı. Bu savaş Selçuklunun Anadolu'daki hakimiyetini tedricen yok eden süreci başlattı.

1243      Moğollar, Kösedağ Savaşı'nda Anadolu Selçuklu Devleti'ni yendiler: Baycu Noyan'ın Türkiye üzerine seferi, Kösedağ'da karşılaşan Türk ve Moğol ordularının savaşa girişmesi, Sultan Gıyaseddin ve etrafındakilerin liyakatsızlığı ve delice hareketleri yüzünden Selçukluların 3 Temmuz'da, ciddi savaş yapmadan dağılmaları, Sivas'ın teslim olması ve Kayseri'nin savaşarak tahrip ve katliama uğraması.Selçuklu veziri Mühezzibüddin Ali'nin Moğolların arkasından Azerbaycan'a giderek, harac vermek suretiyle, Baycu Noyan ile sulh yapması, Bizans'a kaçmak maksadıyla menderes havzasına varan sultan'ın sulh anlaşması üzerine Konya'ya dönmesi ve devlet nizamı'nın kurulması.

1244      Moğollar'dan kaçan bir grup Harezmliler, Haçlıların elinden Kudüs'ü aldılar.

1246-1249 II. İzzeddin Keykavus dönemi (Anadolu Selçuklu).

1249-1254 Anadolu Selçuklu'da müşterek 3 Kardeş Saltanatı: II. İzzeddin Keykavus-II. Alâeddin Keykûbâd-Rükneddin Kılıç Arslan.

1246-1265 Anadolu Selçuklu'da yoğun saltanat mücadeleleri yılları.

Haziran 1249 Rüzbe ovasında II. İzzeddin Keykavus ile Rükneddin Kılıç Arslan arasında Sultan Hanı savaşı. Bu savaşın ardından Selçuklu'da Üç Kardeş saltanatı başladı (14 Haziran 1249).

1249/1250 Mısır'da Kıpçak Türk Memlûklü Hanedanlığı kuruldu.

1250-1382 Türk Memlûkları: Kurucusu Aybegdir. Çerkezler tarafından yıkılmıştır.

1250-1487 Karamanoğulları Beyliği: Kurucusu Nûre Sûfedir. Anadolu'da kurulmuş, Osmanlı Devleti tarafından yıkılmıştır.

1250-1517 Memlûklar: Kurucusu Aybegdir. Osmanlılar tarafından yıkılmıştır.

1254-1257 IV. Rükneddin Kılıç Arslan dönemi (Anadolu Selçuklu).

1256      İran'da Hülâgu idaresindeki Moğol İl-Hanlı Hanedanlığı kuruldu: Moğollann ikinci büyük saldırısı Cengiz Han'ın torunu Hulagu'nun komuta sında başladı. Batı Asya'da Moğol egemenliğini pekiştirerek Akdeniz'e ulaşmayı amaçlayan Hulagu 1258'de Bağdat'a girerek Abbasi halifeliğine son verdiyse de, Memluklerce durdurulduğundan daha ilerilye gidemedi. Bununla birlikte İran'da sağlalnan denetim bir Moğol hanedanının (İlhanlılar) yüksellişine imkan verdi.

Ekim 1256 Anadolu Selçuklu-Moğol İlhanlı, Sultan Han Savaşı (15 Ekim/T. Evvel 1256).

1256-1257 Anadolu Selçuklu topraklarında II. Moğol İstilası

1256-1264 Hülagu'nun saltanatı (İlhanlı).

1257      Altınordu hanı, Sartak (Batu'nun oğlu)'ın saltanatı.

1257      Altınordu hanı, Ulacı'nın saltanatı.

Mayıs 1257 II. İzzeddin Keykavus'un Konya Tahtı'nı yeniden ele geçirmesi (3 Mayıs 1257, Anadolu Selçuklu).

1257-1259 II. İzzeddin Keykavus dönemi (Anadolu Selçuklu).

1257-1267 Altınordu hanı, Berke (Batu'nun biraderi)'nin saltanatı.

1258      Moğollar Bağdad'ı yakıp-yıkarak Abbasi Hilâfetin'in sona ermesine sebep oldular.

1259-1262 II. İzzeddin Keykavus ve IV. Rükneddin Kılıç Arslan'ın müşterek saltanat dönemi (Anadolu Selçuklu)

1260      Memlûklüler, Ayn-u Calût Savaşı'nda Moğollar'ı yendiler.

1260      Kıpçak Hanlığı, Ak Ordu ve Altınordu olmak üzere ikiye bölündü.

1260      Kubilay Han idaresinde, Çin'de Moğol Yüan Hanedanlığı kuruldu (yıkılışı 1368).

1260-1429 Germiyanoğulları Beyliği: Kurucusu Ali Şirdir. Anadolu'da kurulan beylik, Osmanlı Devleti tarafından yıkılmıştır.

Nisan 1261 Anadolu Ahi teşkilatının kurucusu Ahi Evran (Şeyh Nasreddin Ebu'l-Hakyık Mahmud bin Ahmed el-Hoyi) vefaat etti (1 Nisan 1261).

1262-1266 IV. Rükneddin Kılıç Arslan dönemi (Anadolu Selçuklu).

1262-1277 Muineddin Pervâne'nin Selçuklu tahtı ve siyasetinde sÖzinü geçirdiği dönem.

1262-1279 II. İzzeddin Keykavus'un gurbet hayatı ve ölümü (Anadolu Selçuklu).

1264      Aquinolu Thomas, Hıristiyan düşüncesini Aristoteles'in öğretisiyle uzlaştırdı.

1264-1282 Abaka'nın saltanatı (İlhanlı).

1265-1333 Sâhibataoğulları Beyliği: Kurucusu Sâhib Atadır. Anadolu'da kurulan beylik, Germiyanoğulları tarafından yıkılmıştır.

1266      Muineddin Süleyman Pervane'nin IV. Rükneddin Kılıç Arslan'ı öldürtmesi (Anadolu Selçuklu).

1266-1284 III. Gıyaseddin Keyhüsrev dönemi (Anadolu Selçuklu).

1267      Roger Bacon, geleneksel Hıristiyan eğitimine karşı çıktı.

1267-1280 Altınordu hanı, Mengü-Timur'un saltanatı.

1268      Moğol Han'ı Kubilay Han Japonya'ya elçi göndererek Moğolların boyunduruğu altına girmeyi kabul etmelerini istedi. Japon imparatoru Tokimune reddetti ve Moğol elçileri geri gönderdi (1268).

1270      Uygur Krallığı, isyancılar tarafından yenilgiye uğratıldı.

1273      "Mesnevi"'nin yazarı, ününü asırlardır dünya çapında sürdüren Türk mütefekkir, mutasavvıf ve şairi Mevlana Celaleddin-i Rumi (1207-1273) Konya'da vefaat ett. 30 Eylül 1207 yılında bugün Afganistan sınırları içerisinde yer alan Horasan yöresindeki Belh şehrinde doğdu.

1276-1368 İnançoğulları (Ladik/Denizli) Beyliği: Kurucusu Ali Beydir. Anadolu'da kurulan beylik, Germiyanoğulları tarafından yıkılmıştır.

1277      Memluk Sultanı Baybars'ın Elbistan Savaşı'nda İlhanlı ordusunu bozguna uğratması.

1277      Selçuklu-Karamanlı Mücadelesi ve Akşehir Savaşı. Savaşı Karamanlılar kazanmıştır.

1277      Selçuklularca Akşehir ve Konya'nın Karamanlı istilasından kurtarılması.

1277      Selçuklu kuvvetleri karşısında Karamanlı kuvvetlerinin Kurbağahisarı Bozgunu ve Mehmed Bey'in vefaatı.

1277      İlhanlı Abaka Han'ın Anadolu seferi ve Selçuklu yönetimine el koyması.

1277      Muineddin Pervane'nin öldürülmesi (Anadolu Selçuklu).

1277      Karamanoğlu Mehmed Bey Konya'da "Divan'da, dergâhta, bârgâhta, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dil kullanılmayacak" şeklinde Selçuklu Siyavuş'a bir ferman yayınlatarak Türkçeyi resmi dil haline getirmiştir.

Nisan 1277 Memluk sultanı Baybars'ın Anadolu'ya gelişi ve Kayseri seferi (Nisan 1277).

1277-1292 Anadolu'da İlhanlı/Moğol Tahakkümü dönemi.

1277-1300 Pervâneoğulları Beyliği: Kurucusu Pervânedir. Anadolu'da kurulan beylik, Sinop Prensliği tarafından yıkılmıştır.

Mayıs 1279 Alâeddin Siyavuş (Cimri)'un yakalanarak öldürülmesi (30 Mayıs 1279, Anadolu Selçuklu).

1280-1287 Altınordu hanı, Tuda-Mengü'nün saltanatı.

1280-1326 Eşrefoğulları Beyliği: Kurucusu I. Süleymandır. Anadolu'da kurulan beylik, Hamidoğulları tarafından yıkılmıştır.

1280-1391 Hamidoğulları Beyliği: Kurucusu İlyas Beydir. Anadolu'da kurulan beylik, Osmanlı Devleti tarafından yıkılmıştır.

1280-1425 Menteşeoğulları Beyliği: Kurucusu Menteşe Beydir. Anadolu'da kurulan beylik, Osmanlı Devleti tarafından yıkılmıştır.

Ekim 1281 Şam'a doğru ilerleyen Moğol ordusu ile Memluk kuvvetlerinin savaşması ve Moğolların bir kez daha yenilmesi (30 Ekim/T. Evvel 1281).

1281-1324 (1290-1326) Osmanlı Devleti'nin kurucusu I. Osman Gazi dönemi.

1282-1284 Ahmed Teküdar'ın saltanatı (İlhanlı).

1284      Uygur Krallığı, Çağatay Hanlığı'na dahil edildi.

1284-1291 Argun'un saltanatı (İlhanlı).

1284-1296 II. Gıyaseddin Mesud'un I. Saltanat dönemi (Anadolu Selçuklu).

1287-1291 Altınordu hanı, Teleboğa'nın saltanatı.

Aralık 1288 Vezir Sâhib Ata'nın ölümü (22 Aralık/K. Evvel 1288, Anadolu Selçuklu).

1290-1320 Delhi Sultanlığı'nda Halaciler sülalesi yönetime geldi (Hinditan).

1290-1354 Âhi Cumhûriyeti Beyliği: Kurucusu I. Hüseyindir. Anadolu'da kurulan beylik, Osmanlı Devleti tarafından yıkılmıştır.

1291-1295 Geyhatu'nun saltanatı ve Anadolu'da İlhanlı tahakkümü'nün artması (İlhanlı).

1291-1312 Altınordu hanı, Tokta'nın saltanatı.

1291-1461 Candaroğulları Beyliği: Kurucusu Candar Beydir. Anadolu'da kurulan beylik, Osmanlı Devleti tarafından yıkılmıştır.

1292-1318 Selçuklu Devleti ve Hânedânı'nın inkırâzı dönemi.

1294/1295 İl-Hanlılar, Kazan Han idaresinde, İslâm Dini'ni kabul ettiler.

1295      Baydu'nun saltanatı (İlhanlı).

1295-1304 Mahmud Gazan Han'ın saltanatı. Müsliman idi (İlhanlı).

1298-1302 III. Alâeddin Keykubad dönemi (Anadolu Selçuklu).

1298      Sülemiş İsyanı (Anadolu Selçuklu).

1299/1300 I. Osman Bey (1290-1326) tarafından Osmanlı Devleti kuruldu.

1299-1923 Osmanlı İmparatorluğunun hakimiyet yılları: Kurucusu I. Osman Bey (1290-1326) dir. Anadolu'da kurulan beylik, özellikle 1453 yılında İstanbul'un fethi ile imparatorluk sürecine girmiş, Asya-Avrupa-Afrika kıtalarında geniş topraklar üzerinde hüküm sürmüştür. İznik-Edirne ve son olarak da İstanbul başkent olarak kullanılmıştır. Başta İngilizler olmak üzere Fransa, İtalya, Yunanistan gibi müttefik devletlerin bitmek tükenmek bilmeyen, entrika, oyun ve saldırıları sonunda yıkılmaktan kurtulamamıştır.