IV. MEHMET DÖNEMİ ISLAHATLARI

- IV. Murat'ın ölümünden sonra yerine, İbrahim padişah oldu.
- İbrahim dönemi, vezirlerin yönetime karıştığı, yeniçerilerin çokça isyan çıkardığı,
- iç karışıklıkların çokça yaşandığı bir dönemdir.
- 1648'de yeniçerilerin bir isyanıyla İbrahim tahttan indirlmiş ve yerine çocuk yaşta IV. Mehmet padişah olmuştur.
- IV. Mehmet, kendisi yönetecek çağa gelinceye kadar, ülkeyi IV. Mehmet'in annesi ve vezirler yönetmiştir.

IV. MEHMET DÖNEMİ ISLAHAT ÇALIŞMALARI

- Ülke yönetiminde kontrolü eline alan IV. Mehmet, kötü gidişe son verebilmek amacıyla bazı devlet adamlarını görevlendirdi.

Tarhuncu Ahmet Paşa
- Maliye alanında ıslahatlar yapmıştır.
- Has ve zeamet gelirlerini doğrudan hazineye aktardı.
- Devletin gelir ve gider dengesini sağlamaya çalıştı.
- Saray masraflarını kıstı, hediyeler verilmesini azalttı.
- Rüşveti engellemeye çalıştı.
- Hazineye borçlu olanlardan tahsilat yaptı.

Köprülü Mehmet Paşa'nın İstekleri
- Padişah ve annesinin kendisine güvenmesi,
- İsteklerinin padişah tarafından hemen karşılanması
- Şikâyet durumunda önce kendisine sorulması
- Sözlerine itimat edilmesi,
- Atayacağı kişilere karışılmaması,

Köprülü Mehmet Paşa'nın Islahatları
- Padişaha sunduğu şartları kabul edilen Köprülü Mehmet Paşa,
- Orduyu disiplin altına aldı.
- Hatalı gördüğü devlet adamlarını görevden uzaklaştırdı.
- Görevini yapmayan memur ve askerin maaşını kesti.
- Görüş ayrılığındaki din adamlarının yerlerini değiştirdi.
- Donanmayı düzenledi.
- Ordu ve donanma ile ilgili yaptığı ıslahatlar başarılı oldu.
- Venediklilerden Bozcaada ve Limni adaları geri alındı.
- Erdel isyanını bastırararak devlet otoritesini artırdı.

Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
- Köprülü Mehmet Paşa'nın ölümünden sonra yerine oğlu Fazıl Ahmet Paşa sadrazam oldu.
- Ekonomik ve askerî alanda ıslahatlara önem verdi.
- Devlet giderlerini kıstı.
- Bütçe açığını azalttı.
- Orduyu yeniden düzenledi.
- Topçu sınıfını güçlendirdi.
- Fazıl Ahmet Paşa, İstanbul Çemberlitaş'ta kütüphane kurdu.

XVII. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri
- Islahatlar, kişilere baplı kalmış, devamlılık olmadığı için sonuca ulaşılamamıştır.
- Nedenleri araştırılmadan sorunlara çözüm arandığı için kalıcı çözümler bulunamamıştır.
- Avrupa'daki gelişmeler takip edilememiştir.
- Islahatlar daha çok askerî alanda olmuştur.
- Islahatlara, yeniçeriler, devletr adamları, saray kadınları ve ulema engel olmaya çalışmıştır.
- Baskı ve şiddet yoluyla devlet otoritesi sağlanmak istenmiştir. Bu durum, ıslahatların halk tarafından benimsenmesine engel olmuştur.

Siyasi Islahatlar
- Devlet kadrolarına işin ehli olan kişileri atadı.

Ekonomik Islahatlar
- Saray masrafları azaltıldı.
- Devletin gelir ve giderleri dengelenerek maliye düzenlendi.
- Hazineye borcu olan kişilerden bu borçları tahsil edildi.
- Divan üyeleri ve bazı yöneticilerden hazineye para aktarıldı.

Askerî Islahatlar
- Savaştan kaçan yeniçeriler cezalandırıldı.
- Ordu disiplin altına alındı.

Sosyal Islahatlar
- Kütüphaneler açıldı.

 

IV. MEHMET DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI

Osmanlı-Venedik İlişkileri
- Girit adasını ellerinde bulunduran Venedikliler, Osmanlı ticaret ve hac gemilerine saldırıyorlardı.
- Akdeniz'de tam bir hâkimiyet sağlanabilmesi için Girit'in alınması gerekiyordu.
- 1645'te Girit kuşatıldı.
- Venedik kuşatma sırasında Çanakkale Boğazı'nı abluka altına aldı.
- Papalık, Fransa ve İspanya Venedike yardıma geldi.
- Kuşatma tam 24 yıl sürdü.
- 1669'da Köprülü Fazıl Ahmet Paşa döneminde ada fethedilebildi.
- Kuşatmanın uzun sürmesi, Osmanlı ekonomisini ve donanmasını yıpratmıştır.
- Donanmanın eski gücünde olmadığı da belli olmuştur.

Osmanlı-Avusturya İlişkileri
- 1606 Zitvatorok Antlaşması'yla başlayan iki ülke arasında barış, Avusturya'nın Erdel Beyliği'nin iç işlerine karışmasıyla bozuldu.
- 1662'de başlayan savaşlarda, Uyvar Kalesi ele geçirildi.
- 1664'te Avusturya'nın isteğiyle Vasvar Antlaşması imzalandı. Buna göre;
- Uyvar ve Neograd Osmanlı'ya bırakılacak.
- Avusturya, Osmanlı Devleti'ne savaş tazminatı ödeyecek.
- Erdel, Osmanlı Devleti'ne bırakılacaktı.

Osmanlı-Lehistan İlişkileri
- Lehistan'ın Osmanlı denetimindeki Ukrayna Kazakları'na saldırması üzerine padişah IV. Mehmet Lehistan'a sefere çıktı.
- Bazı kaleleri kaybeden Lehistan barış istedi.
- 1672'de imzalanan Bucaş Antlaşması'na göre;
- Podolya Osmanlı'ya bırakıldı.
- Ukrayna, Osmanlı egemenliğindeki Kazaklara bırakıldı.
- Lehistan, yılda 200 bin altın vergi verecekti.
- Vergi maddesini Leh Diyet Meclisi'nin kabul etmemesi üzerine savaşlar yeniden başladı.
- 1676'da Bucaş Antlaşması, vergi maddesi hariç aynen kabul edildi.
- Bucaş Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin toprak kazandığı son antlaşmadır.
- Bu antlaşmayla Batı'da en geniş sınırlara ulaşılmıştır.

Osmanlı-Rusya İlişkileri
- Rusya, Osmanlı himayesindeki Özi Kazakları'na saldırınca, Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sefere çıktı.
- 1678'de Çehri Kalesi alındı.
- Rusya'nın isteğiyle Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması imzalandı. Buna göre;
- Kiev, Ruslarda kalmaya devam etti.
- Özi (Dinyeper) nehri iki devlet arasında sınır oldu.
- Bahçesaray Antlaşması, ilk Osmanlı-Rus antlaşmasıdır.

II. Viyana Kuşatması
- 1683 Yılında Katolik Avusturya’nın Protestan Macarlara baskı yapması üzerine Macar kontu Tökeli İmre, Osmanlı Devleti'nden yardım istedi.
- Sadrazam Fazıl Ahmet Paşa, Vasvar Antlaşması gereği bu yardım isteğini kabul etmedi.
- Fazıl Ahmet Paşa'nın ölümünden sonra sadrazam olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, bazı komutanlarının karşı çıkmasına rağmen Viyana’yı kuşattı.
- Fransız, Alman ve Lehlerlerden oluşan Haçlı ordusu, Avusturya'ya yardıma geldi.
- Kuşatma sırasında Kırım hanına Leh kuvvetlerinin Tuna Nehri'ni geçmesini engelleme görevi verilmişti.
- Kırım hanı Leh ordunu engellemeyince Osmanlı ordusu, iki ateş arasında kaldı.
- Büyük kayıpların verildiği kuşatma başarısız oldu(1683).
- Viyana bozgunundan sonra Avusturya, Lehistan, Malta, Venedik ve Rusya, Osmanlılara karşı bir birlik kurdular.
- Bu birliğin oluşumunda papa etkili oldu. Osmanlı'yı Avrupa'dan atmak isteyen devletler, kurdukları bu birliğe Kutsal İttifak adını verdiler.
- Kurulan bu birlik, dört cepheden Osmanlı Devleti'ne saldırdı.
- Zaman zaman başarılar sağlandıysa da, Salankamen ve Zenta seferlernde büyük yenilgiler alındı.
- 16 yıl süren mücadeleler sonunda Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı.

Karlofça Antlaşması (1699)
- İngiltere ve Hollanda elçilerinin aracılığında yapılan görüşmeler sonunda, Osmanlı ile Avusturya, Venedik ve Lehistan arasında imzalanan antlaşmadır.

Karlofça Antlaşması'nın Maddeleri
- Mora Yarımadası, Dalmaçya kıyıları ve Ayamavra Adası Venedik'e verildi.
- Podolya ve Ukrayna Lehistan'a verildi.
- Temeşvar ili ve Banat Yaylası hariç tüm Macaristan ve Erdel, Avusturya'ya verildi.
- Bu antlaşma 25 yıl sürecekti.
- Antlaşma, Avusturya'nın kefilliği altında olacaktı.

Karlofça Antlaşması'nın Sonuçları
- Osmanlı Devleti'nin Batı'da bu kadar büyük ölçüde toprak kaybettiği ilk antlaşmadır.
- Avrupa, Osmanlı karşısında savunma durumundan saldırıya geçti.
- Türklerin Avrupa'daki ilerleyişi durdu ve geri çekiliş başladı (1921 Sakarya Zaferi'ne kadar).

İstanbul Antlaşması
- Rus delegesinin imza yetkisi olmadığı için Rusya, Karlofça Antlaşması'nı imzalamadı.
- Rusya ile bir yıl sonra, 1700 yılında İstanbul Antlaşması imzalandı.

İstanbul Antlaşması'nın Maddeleri
- Azak Kalesi, Rusya'ya verilecekti.
- Rusya, İstanbul'da sürekli elçi bulundurabilecekti.

Önemi
- İstanbul Antlaşması ile Ruslar, Azak Kalesi'ni alarak Karadeniz'e inme politikasında ilk adımı atmış oldular.

XVII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ'NDE KÜLTÜR, BİLİM, SANAT VE MİMARİ

- XVII. Yüzyıl Avrupası'nda bilim ve sanat alanında önemli gelişmeler görülürken, Osmanlı Devleti'nde aynı paralellikte önemli gelişim görülmemektedir.
- Yine de hiçbir şey yapılmamış değildir.
- Matematik, tıp ve astronomi alanında çeviriler yapılmış, önceden yazılmış eserlerin açıklamaları yazılmıştır.
- Edebiyat, tarih, müzik ve güzel sanatlar alanlarında yeni eserler ortaya konulmuştur.
- Hat sanatında Hattat Hafız Osman'ın önemli eserleri vardır.

17. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Sanatçılar ve Bilim İnsanları

Evliya Çelebi

- 17. yüzyılda yaşamış bir Türk gezginidir.
- Seyahatnâme adındaki 10 ciltlik eserinde gezip gördüğü ülkelerin ve şehirlerin coğrafyası ve kültürü hakkında bilgi verir.

Kâtip Çelebi

- Tarih, coğrafya ve felsefe alanlarında çalışmaları vardır.
- Cihannüma, Mizan-ül Hakk, Tuhfetü’l Kibar fi Esfâri’l Bihar, Düstûrul Amel fi Islâhi’l Halel yazdığı kitaplardır.

Nâbî
- Toplum ve sosyal hayatla ilgili şiirler yazmıştır.
- Şiirlerinde toplumsal sorunlaran çözümler sunmaya çalışmıştır.
- Hayrabad ve Tuhfetü’l Harameyn önemli eserleridir.

Nâima
- Osmanlı Devleti’nin ilk resmî tarihçisidir (vakanüvis).
- Yaşadığı dönmedeki olayları anlattığı Naima Tarihi adlı eseri vardır.

Nef’î
- Türk edebiyatının en önemli hiciv şairlerindendir.
- Siham-ı Kaza (Kaza Okları) önemli bir eseridir.
- Dönemin sadrazamları ve devlet adamlarına yönelik eleştirel şiirler yazmıştır.

Itrî
- Türk musıkisine büyük katkılar yapmış önemli bir bestekârdır.
- 42 adet bestesi vardır.
- Nevakâr makamını bulmuştur.
- “Tuti-i mucize-i guyem” isimli eserin bastecisidir.
- Bayram namazlarında okunan Salat-ı Ümmiye’yi de o bestelemiştir.

Karacaoğlan
- Aşk, gurbet, doğa, sıla özlemi ve ölüm üzerine şiirler yazmış halk ozanıdır.
- Şiirlerini hece ölçüsü ve yaşadığı bölgenin konuşma diliyle yazmıştır.

Yapılan Yorumlar

Henüz kimse yorum yapmamış.

Bu sayfada yer alan bilgilerle ilgili sorularınızı sorabilir, eleştiri ve önerilerde bulunabilirsiniz. Yeni bilgiler ekleyerek sayfanın gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.

Yorum Yapın

Güvenlik Kodu
Coğrafya Sitesi Matematik Sorusu Türkçe Sitesi