Osmanlı saray teşkilatında, sağlık işlerinin başında bulunan görevlidir.

Osmanlı toplumunda sağlığa ve sağlık kuruluşlarına büyük önem verilmiş; bu sebeple o dönemin bilgileri ile yetişip ün yapmış hekimleri saray teşkilatında yer almışlardır. Böylece, sarayda önemli görevlilerin de özel hekimleri olmuştur. Sarayda görevli hekimlere hassa hekimi adı verilmiştir. XV. yüzyılda II. Murad'ın saray hekimlerinden birinin bu hekimlerin başına getirilmesi ile hekimbaşılık ortaya çıkmıştır. İlk hekimbaşı Şeyh Sinaneddin'dir.

Bu kuruluşun zamanla gelişerek, Osmanlı İmparatorluğu'nun sağlık konularıyla uğraştığı; hastaneleri, tımarhaneleri ve tıp medreselerini yönettiği, resmi ve özel sağlık görevlilerini tayin ettiği görülmektedir. Hekimbaşılarının sağlık işlerinde geniş yetkileri vardı; emirlerinde, cerrahbaşılar, kehtalbaşılar bulunurdu. Ayrıca hekimbaşıların görevleri arasında, savaş zamanında Yeniçeri Ocağı'na bir hekimbaşı tayin etmekti. Hekimbaşı sarayın hassa hekimleri arasından seçilirdi. Hekimbaşılar, devletin sağlık işleri üzerindeki yetkilerinin bir kısmını, 1838'de kurulan karantina idaresine bırakmışlardır. 1849'da sağlık nezaretinin kurulması ile hekimbaşı yalnız Saray-ı hümayun hekimlerinin amiri olarak kalmıştır.