Fransa haklar bildirisi, fransız devriminde anayasa, halklar bildirisi ve anayasa, Fransız haklar bildirisi, fransız devrimi ve anayasa, Haklar bildirgesi, halklar bildirisi maddeleri

2. Haklar Bildirisi ve Anayasa
Bu gelişme ve koşullar altında, temsili organa sahip çıkan orta sınıf, monarşiye karşı savaş açtı ve ana hatlarıyla şu isteklerde bulundu:

(i) Bir anayasa ile monarşinin yetkilerinin sınırlandırılması;

(ii) Vergilerin düzene konması ve azaltılması;

(iii) İç gümrük duvarlarının indirilmesi;

(iv) Basın özgürlüğü.

İstekler isyanın burjuva niteliğini açıkça ortaya koyuyordu. 14 Temmuz 1789'da halk ayaklanarak despotizmin simgesi haline gelen Bastille hapishanesini yakıp yıktı.

            Bu gelişmelerden hemen sonra oluşturulan ve toplanan Kurucu Meclis, Amerika'daki çizgiyi izleyerek, önce bir "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi" yayınladı. Bu bildiri, insanların özgür olduğu, yasalar önünde eşitlik, herkese memur olabilme hakkı, söz ve basın özgürlüğü, özel mülkiyetin dokunulmazlığı ve vergilerin toplumda dengeli bir biçimde dağıtılması gibi temel hak ve özgürlükleri içeriyordu. Kurucu Meclis sonra ulusal egemenlik ilkesine dayanan bir "Anayasa" hazırlayarak, kralın yetkilerini sınırlandırdı ve siyasal iktidarı, halkın seçeceği bir parlamentonun ile kral arasında paylaştırıldı. Bunlar kabul edilip uygulamaya konulursa, yalnız devrimin gerçekleştiği Fransa'da değil tüm Avrupa'da "eski düzen" yıkılabilirdi. Zamanın tarihçisi, "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, eski rejimin ölüm fermanıdır" derken, herhalde haklı ve ileri görüşlüydü. Bu bildiri 19. yüzyıl boyunca liberalizmin en önemli belgesi olarak kalacaktır. 1971 Eylülünde anayasanın yürürlüğe girmesiyle, Kurucu Meclis kendisini feshetti.

Not: Bu ilgili makale Oral Sander'in "Siyasi Tarih ilkçağlardan 1918'e" adlı eserinden yararlanıp yazılmıştır.

Kitabı, İmge Kitabevi Yayınları'ndan temin edebilirsiniz.

-

Siyasi Tarih'in Tüm Konuları İçin >> Siyasi Tarih << Sayfasına Bakmanızı Öneriyoruz.

—'Ek Bilgi—'

İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi

İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi (Fransızca: La Déclaration des droits de l'Homme et du citoyen) Fransız Devrimi'nin temelini oluşturan, 26 Ağustos 1789'da demokrasi ve özgürlük sebep gösterilerek yayımlanan temel metinlerden birisi olmuştur.

1789 Fransız Devrimi'nin ardından, insan haklarını korumak amacıyla Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi yayımlandı. 26 Ağustos 1789′da Fransa Ulusal Meclisi'nde kabul edilen 1789 Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, 1791′de kabul edilen Fransız Anayasası'na ön söz olarak eklenmiştir.

Bildiri; insanların özgür doğduğunu ve eşit yaşamaları gerektiğini, insanların zulme karşı direnme hakkı olduğunu, her türlü egemenliğin esasının millete dayalı olduğunu ve mutlak egemenliğin bir kişi ya da grubun elinde bulunamayacağını, devleti idare edenlerin esas olarak millete karşı sorumlu olduğunu, hiç kimsenin dini ve sosyal inançları yüzünden kınanamayacağını ortaya koyuyordu.

Tarihi

24 Mayıs 1773'te Fransa'da "Grande Loge Nationale", yani günümüzün "Grand Orient de France"ı (GOdF) oluşturulmuştur ve bunun için Fransız Devrimi'nin başarıları olan ilkelerini içinde barındıran bir anayasa hazırlanmıştır. Grand Orient de France'ın bir genelgesinde sonradan İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi olarak değişen "yasa çoğunluğun ifadesidir" sözcükleri bulunmaktadır. İnsanlar daha sonra bundan gururla Masonluk-Demokrasisi'nin vatandaşları olarak anılmıştır.

İngiliz kolonilerinin Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'nden sonra Marquis de Lafayette, 1777 yılında Amerikan bağımsızlığı, eşitlik, özgürlük ve kardeşlik fikirlerini savunmak için Amerika'ya gitmiştir. Böylece Protestanların yurttaşlık hakları için savaş vererek köleliğin kaldırılması için çaba göstermiştir. Özgürlük düşüncesinin inançlı demokratı ve savunucusu olarak "Demokrasi ve İnsan Hakları" için oldukça uğraşmıştır. Bu iki kavram Amerika'da ilk defa asıl olarak George Mason'un kaleminden çıkarak 1776'da "Virjinya İnsan Hakları Bildirgesi"nde kesin olarak belirlenmiştir. Bu dönemde Lafayette George Washington'un yanında Mason Locası'nda yer almıştır.

1778'de Fransa ve Amerika İngiltere'ye karşı birlik olmuş ve İngiltere Fransa'ya savaş ilan etmiştir.

1789 yılında Marquis de Lafayette meclisin askeri kanadından gelen üyesi olmuştur ve Amerikan modelini İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi'nin bir ilk tasarısı olarak yeni ulusal meclise sunmuştur. 26 Ağustos 1789'da ulusal meclis tarafından kabul edilen "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi" uzun tartışmaların ve sayısız değişiklik tasarılarının bir ürünüdür, ama aynı zamanda da Lafayette'nin tasarısına dayanmaktadır.

İçerik

İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi bir önsöz ve 17 maddeden oluşmaktadır. Bunlar; insanların hakları ve ulus üzerinde varılan temel hükümleri içermektedir. Bu hükümler özgürlük, mülkiyet, güvenlik ve baskıya karşı koyma gibi doğal ve devredilemez hakların vatandaşlara verilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Her bir insan özellikle hukuk ve kanun önünde eşit olmalıdır. Aynı zamanda mason ve devlet teorisyeni Montesquieu tarafından kendi yazdığı "Kanunların Ruhu" adlı kitabında da talep edilen demokratik güçler ayrılığını da içermektedir. İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi'nin de diğer benzer metinler gibi yayınlandığı tarihte içindeki ifadeler sadece erkekler için geçerlidir. Olympe de Gouges de bunun üzerine 1791 yılında yayınladığı Kadın ve Kadın Yurttaş Hakları Bildirisi ile bütün cinsiyetlerin hukuki, politik ve sosyal anlamda eşit kılınmasını talep etmiştir.

İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi de 4 Ekim 1958 yılında yayınlanan Fransız Anayasasının önsözünde yer almıştır. Bu da Fransız anayasasının bir parçası olarak da günümüz 5. Cumhuriyeti'nin anlamını da kaybetmediğini göstermektedir. Bu bildirge Avrupa'daki ilk insan hakları bildirgesidir.

Önsöz ve Maddeler

Ulusal Meclisin tasarladığı gibi Fransız halkının temsilcileri, tek sebebinin resmi kötü durum ve yönetim bozukluğunun olduğu insan hakları konusundaki habersizlik, dikkatsizlik veya küçümsemeyi de göz önünde tutarak; insanların doğal, devredilemez ve kutsal olan haklarını önemli bir bildirge ile açıklamaya karar vermiştir. Bunun amaçları da;

Toplumun tüm üyelerinin bu bildirgeyi bilmesi ve hak ile görevlerini hatırlaması

Yasama ve yürütme eylemlerinin diğer politik kurumlarla karşılaştırılabilmesi ve bu sayede kurallara uyulmasının sağlanması

Basit ve tartışılmaz ilkelerden oluşan vatandaş haklarının, daima anayasanın ve kamu refahının korunması ile bir yol alınmasıdır.

Buna uygun olarak da ulusal meclis en büyük varlık olan insan ve yurttaş haklarının korunmasını kabul edip açıklamıştır.

Madde 1 İnsanlar, haklar bakımından özgür ve eşit doğar ve yaşarlar. Sosyal farklılıklar ancak ortak faydaya dayanabilir.

Madde 2 Her bir politik birleşmenin amacı; doğal ve dokunulamaz insan haklarını korumaktır. Bunlar; özgürlük hakkı, mülkiyet hakkı, güvenlik hakkı ve baskıya karşı direnme hakkıdır.

Madde 3 Egemenliğin temeli, esas olarak ulustadır. Hiçbir kuruluş, hiçbir kimse açıkça ulustan kaynaklanmayan bir iktidarı kullanamaz.

Madde 4 Özgürlük başkalarına zarar vermeden istediğini yapabilmektir: Her bir insanın doğal haklarını kullanması da toplumun diğer üyelerinin de aynı hakları kullanmasını garanti altına alacak sınırlar içindedir. Bu sınırlar da sadece yasalarla belirlenebilir.

Madde 5 Yasa sadece topluma zarar verebilecek eylemleri yasaklar. Yasaların yasaklamadığı hiçbir şey engellenemez ve kimse yasanın emretmediği bir şeyi yapmaya da zorlanamaz.

Madde 6 Yasa genel iradenin ifadesidir. Bütün yurttaşlar bizzat veya temsilcileri aracılığıyla yasaların oluşturulmasına katılma hakkına sahiptir. Koruyan veya cezalandıran olarak yasa herkes için aynı olmalıdır. Bütün yurttaşlar yasalar önünde eşit olduğu için yeteneklerine uygun olarak ve özellikler ile yetenekleri konusunda ayrım görmeden, her türlü rütbe, mevkii ve göreve de eşit olarak getirilirler.

Madde 7 Yasanın belirlediği haller veya yasanın öngördüğü biçimin dışında başka bir yoldan hiç kimse suçlanamaz, yakalanamaz ve tutuklanamaz. Keyfi düzenlemeler yapılmasını isteyen, keyfi emirler veren, bunları uygulayan veya uygulanmasına izin verenler cezalandırılmalıdır. Ancak yasaya uymaya davet edilen veya yasalarca yakalanan her yurttaş yasalara itaat etmelidir. Yasalara karşı gelmek onu suçlu kılar.

Madde 8 Yasalar sadece kesin ve açık bir şekilde gerekliliği olan cezalar belirlemelidir ve hiç kimse suçun işlenmesinden önce ilan edilen ve gereği şekilde uygulanan yasalar dışındaki başka bir yasa nedeniyle cezalandırılamaz.

Madde 9 Her insan suçlu olduğuna karar verilinceye kadar masum sayıldığı için; tutuklanması kaçınılmaz olduğunda, yani suçlu olduğu karar verildiğinde göreceği sertlik yasa tarafından ağır bir şekilde cezalandırılmalıdır.

Madde 10 Hiç kimse, dışavurumu yasalarla oluşturulan düzene zarar vermediği sürece inançları nedeniyle sorumlu tutulamaz.

Madde 11 Düşüncelerin ve inançların serbestçe dışavurumu en değerli insan haklarından bir tanesidir. Her bir yurttaş yasaların belirlediği durumlarda bu özgürlüklerin kötüye kullanımından sorumlu olmak şartı ile bu ifadelerini özgürce konuşabilir, yazabilir ve yayınlayabilir.

Madde 12İnsan ve yurttaş haklarının garanti altına alınması resmi bir gücü gerektirmektedir. Bu güç herkesin yararı için oluşturulmuştur. Bu gücü kendilerine emanet edilenlerin özel çıkarları için oluşturulmamıştır.

Madde 13 Bu kamusal gücün ve yönetim görevlerinin devamlılığını sağlamak için genel bir vergi zorunludur. Bu vergilendirme bütün yurttaşların olanaklarına göre eşit ölçüde bölünmelidir.

Madde 14 Bütün yurttaşlar bizzat veya temsilcileri aracılığıyla verginin gerekliliğini belirleme, bunu serbestçe kabul etme, bu vergilerin kullanımını gözlemleme ve verginin miktarını, matrahını, tahsil şekli ve süresini belirleme hakkına sahiptir.

Madde 15 Toplum tüm kamu görevlilerinden, görevleriyle ilgili olarak hesap sorma hakkına sahiptir.

Madde 16 Hakların güven altına alınmadığı ve güçler ayrılığının belirlenmediği bir toplumun anayasası yoktur.

Madde 17 Mülkiyet dokunulmaz ve kutsal bir hak olduğu için, yasaların belirlediği kamusal gereklilik açıkça doğmadıkça ve meşru bir tazminat ödenmedikçe kimse bu haktan yoksun bırakılamaz.

Ek bilgi için kaynak, wikipedia'dan alınmıştır.