Milli Ekonominin Kurulması

1 Mart 1922’de TBMM Ekonomi Çalışmaları­nın Başlıca Noktalarını Şöyle Belirlemiştir:

1.Sanayii canlandırmak ve modern araçlara sahip olmak

2.Ormanları iyi hale getirmek

3.Toplum menfaatini doğrudan ilgilendiren kuru­luşları ve iktisadi girişimleri gücümüz oranında devletleştirmek.

4.Madenlerimizi işletmek ve bu alana yönelen ser­mayeyi himaye etmek

5.Ekonomik bağımsızlığın korunabilmesi için büt­çeyi ekonomik yapı ile uygun tutmak

İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat-4 Mart 1923)

Kongrenin Toplanma Sebepleri:

1.Milli ekonominin amaçlarını ve amaçlara ulaş­mak için izlenecek yöntemi belirlemek

2.Ekonomik bağımsızlığın yöntemini belirlemek

3.Milli ekonominin temellerini atmak

Kongrede Alınan Bazı Kararlar:

1.Anonim şirketlerin kuruluşunu kolaylaştırmak

2.Milli bankalar kurmak

3.Demir yolları inşaatının hükümetçe bir programa bağlanması

4.Sanayii teşvik etmek

5.Yerli malının kullanımına önem vermek

6.Teknik eleman yetiştirecek okullar açmak

7.Sanayi mallarının gümrük vergileri ile korunması

8.Ulaşım sorunlarının çözülmesi

9.Tüketim mallarının üretimine öncelik vermek

10.Yabancı kurumları millileştirmek

Açıklamalar:

1.Bağımsız ekonomi için ilk adım Lozan’da kapi­tülasyonların kaldırılması ile atıldı.

2.İzmir İktisat Kongresi bağımsız, liberal ve milli ekonomiyi benimsedi.

3.1930’da Merkez Bankası’nın kurulması Türk para­sını yabancı sermayenin elinden kurtardı.

4.İzmir İktisat Kongresinde Misak-ı İktisadi kabul edildi.

Cumhuriyetin İlk Yıllarında Özel Girişimin, Desteklenmesine Rağmen, Beklenen Verimi Gös­terememesinin Sebepleri:

1.Özel sermayenin yetersizliği

2.Yetişmiş iş gücünün yetersizliği

3.Deneyim ve bilgi eksikliği

4.1929’da dünya ekonomik bunalımının çıkması

Devletçi Ekonomiye Geçişin Sebepleri:

1.Özel girişimin üzerine düşen görevi yerine geti­rememesi. Özel teşebbüsün desteklenmesi için 1924’de İş Bankası kuruldu. 1927’de Teşvik-i Sa­nayi Kanunu çıkarıldı.

2.Devletin gelişebilmesi için vakit kaybetmeden büyük sanayi atılımlarının yapılmasının gerekmesi.

1933 yılında I. Beş Yıllık Kalkınma Planı Hazır­landı.

Önemi:

1.İlk defa planlı ekonomi dönemi başladı.

2.Ekonomi devletçi (Karma Ekonomi: Büyük atılımları devlet yapsa da; özel teşebbüse de iş imkânı tanınır)  bir özellik kazandı.

3.İlk büyük atlımlar bu dönemde yapıldı.

4.Toprak reformu tam olarak gerçekleştirilemedi.

1937’de II. Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlandıysa da; II. Dünya Savaşının başlamasından dolayı uy­gulanamadı.

Tarım

Tarımın Geliştirilmesi İçin Alınan Önlemler

1.Aşar kaldırıldı (17 Şubat 1925)

Açıklama:

Vergi gelirlerinin %40’ını oluşturan aşarın kaldı­rılması ilk bütçe açığını oluşturdu. TBMM’nin bu kararı tarıma verilen önemi gösterir.

2.Ziraat Bankası kuruldu.

3.Kooperatifler kuruldu (1929).

4.Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu.

5.Tohum ıslah istasyonları ve numune çiftlikleri kuruldu.

6.Toprak reformu için 1926’dan itibaren teşebbüs­ler yapıldı.

Ticari Hayatın Düzenlenmesi  

1.Lozan Antlaşması ile Kapitülasyonlar kaldırıldı.

2.Ticareti koruyan kanunlar çıkarıldı.

3.İş Bankası kuruldu (1924).

4.1926’da çıkarılan Kabotaj Kanunu ile Türk de­nizlerinde yük ve yolcu taşıma işleri Türk gemicile­rine verildi.

Sanayi ve Madencilik

1.Milli sanayinin korunması ve gelişmesi için ka­pitülasyonlar kaldırıldı.

2.Büyük yatırımlar devlet tarafından yapıldı.

3.Özel teşebbüs desteklendi.

4.1925’de Sanayi ve Maden Bankası kuruldu.

5.28 Mayıs 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıka­rıldı.

6.Planlı Ekonomi uygulanarak ilk büyük fabrikalar kuruldu.

7.1933’de Sümer Bank kuruldu.

8.1935’de Etibank ve MTA kuruldu.

9.Kayseri, Ereğli, Nazilli, Malatya ve Bursa meri­nos dokuma fabrikaları; İzmit selüloz ve kâğıt; Beykoz deri ve kundura; Paşabahçe cam; Karabük demir-çelik fabrikaları açıldı.

Not: Uşak Şeker Fabrikası, Teşvik-i Sanayi Ka­nunu sonucunda kurulmuştur.

Bayındırlık Alanında Gelişme

1.1927’de Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü kuruldu.

2.1933’de Milli Hava Ulaştırma Teşkilatı kuruldu.

3.1923’de Türkiye Seyrüsefâin İdaresi kuruldu.

Sağlık ve Tıp Alanında Gelişme

1.Sağlık bakanlığı kuruldu.

2.1923’te sağlık hizmetleri ülke genelinde yaygınlaştırıldı.

3.Ankara, İstanbul, Sivas, Erzurum, Trabzon ve Diyarbakır’da örnek hastaneler yapıldı.

4.1930’da umumi Hıfzıssıhha kanunu çıkarıldı. Bulaşıcı hastalıklara karşı mücadele edildi.