akhun sasani ilişkileri, akhun sasani ilişkileri hakkında bilgi, akhun sasani ilişkisi

Akhun Sasani İlişkileri
Sasan tarafından kurulan ve kısa zamanda bütün İran'a hakim olan Sasanlılar/Sasaniler, V. yy.'da iyice güçlendiler. Bunların "şah" adı verilen hükümdarları, Yezdegird, V. Behram, Firûz, Kavad ve Hüsrev Anuşirvan, Akhunlarla yakın siyasi ve askeri münasebetlerde bulundular. Türkler ve Hunların, Oxus: Ceyhun Nehri'ni zaman zaman aşarak İran arazisine girdikleri, Bizans, Arap, Ermeni kaynaklarınca bildirilmektedir. Hakan el-Türk anânevi sınır Ceyhun'u aşarak,22 Sasanilerle savaşan liderdi. Ama, V. Behram Gur, yapılan savaşta onu öldürdü. Sınır ötesinde, Hakan'dan alınan araziye yeni vâli tayin edildi. Ayrıca, taraflar arasında, sınır ihlallerini önlemek için kuleler yapıldı.

459-484 tarihleri arasında saltanat süren Şâh Firûz, Yezdegird'in ölümünden sonra, Akhunların yardımı ile tahta çıkabildi. Onu çağdaşı Akhun Hükümdarı Ahşunvar/Aksungur idi. Onun ya kendisi ya da görevlendirdiği bir komutan Toharistan'ı ele geçirdi. Firûz "Lût halkı gibi Lûti bir kavim olan" Akhunlara karşı verdiği sözleri tutmadı. Horasan mücâdelesini kaybeden taraf Sasaniler ve Firûz oldu. Onurlu bir şâha yakışmayacak şekilde zelil bir vaziyette bağışlanmasını istedi. Aksungur yüceliğine yakışır şekilde onu, bir defa daha affetti. Bir daha savaş yapmamak, sınırı yeniden kesin bir şekilde belirlemek, haraç vermek, Tanrı adına and içmek sureti ile bağışladı. Firûz, büyük bir iç eziklikle başkente döndü. Kısa zaman sonra hazırlıklarını tamamlayarak tekrar Aksungur'a ait araziye girdi. Her yeri yakıp yıktı. Bunu haber alan Akhun hükümdarı, Firûz'u yaptığı savaşta bir kere daha acı bir yenilgiye uğrattı. Kızı (Firûzdûht) ve hanımlarını ele geçirdi. Firûz bu savaşta hayatını kaybetti ve barışı bozmanın cezasını ödemiş oldu.

Firûz'un halefi, Kavad idi. 484-531 yılları arasında saltanat sürdü. Batı ve Arabistan işleri dışında siyâsetinin ağırlığı yine Akhunlarla ilgili idi. Balaş ile taht kavgasını kaybeden Kavad, kurtuluşu ve yeniden tahtı elde etmeyi Akhunlar vasıtası ile gerçekleştirebildi. Aksungur ile dostluk tesis etti. Onun yardımı ile İran'a döndü. Ve tahtı ele geçirdi. Kavad, Medain'e gitti. Bu defa, Suhra krizi yaşandı. Ama, ülkeyi temelden sarsacak olan şey, Suhra meselesi değil, Mezdek'in tutumu idi. Yeni bir fikirle ortaya çıkan Mezdek, tahtı sarsacak kadar kuvvetlendi. Bir müddet sonra Kavad, mecbûren, ülkesini terk etti ve Akhunlara sığındı. Onlar, yine yardımcı kuvvet vererek, Mezdek tehlikesini bertaraf ettiler ve sonunda Kavad tekrar tahtına kavuştu.

I. Husrev Anuşirvan (531-579) Kavad'ın halefi idi. Bu sırada Aksungur veya Taberi'nin bahsettiği Heyâtıla hükümdarı hayatta değildi.

Akhunların doğusundaki yeni siyâsi güç Türkler/Göktürklerdi. Bunlar, askeri ve ticâri yollar nedeni ile Akhunların rakibi idiler. Batıya doğru genişlemeleri için tek engel Akhunlardı.

Bu, nedenle, Sasani-Göktürk ittifakı yapıldı. Husrev ve Mukan'ın batıdaki temsilcisi İstemi Han ile birlikte Akhunların üzerine yürüdüler. Büyük bir zafer kazanarak, Akhunları hezimete uğrattılar. Hind kapılarına kadar Akhunlar büyük toprak kayıplarına uğradılar.

V.z.r diye yazılan, Akhun reisi ile Akhunlar güçlerini iyice kaybetmiş oldular.

NOT: Bu ilgili makale, Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi'nin I. Cildinde bulunmakta ve Prof. Dr. Enver Konukçu'nun "Akhunlar" adlı makalesinden size bilgiler sunulmuştur.