Barikatlara adam yerleştirin!" Bir kez daha bu çığlık Paris'te ve Fransa'nın başka yerlerinde duyuldu. Ama tarih 1789 değildi, 1848 de, hatta 1870 de değildi. Yıl 1934'tü ve yer yine Paris'ti.

Dünya, Endüstri Devrimi'nden beri yaşadığı en zor ve sıkıntılı dönemi yaşıyordu. Milyonlarca kişi işsizdi. Sanayi devleri neredeyse fabrikalarını kapatmak üzereydiler. Büyük Savaşı izleyen kutlamalar ve eğlencelerle dolu yıllar şimdi anı olmuştu.

Bolluk ülkesi olarak bilinen Amerika'da binlerce kişi ekmek kuyruklarında bekliyordu. Birkaç ay önce işlerine şoförlü limuzinlerle giden borsacılar artık Wall Street'de elma satıyorlardı.

Fransa'da ise birbiri ardı sıra göreve gelen ekonomi bakanları frank devalüe etmemekte ısrar ettikçe ülkelerini işsizliğe ve fiyat artışına sürüklüyordu. Bayonne'da Ulusal Meclis üyesi iki vekille ilgili yerel bir skandal patlak verdi. Bu olay yörenin bazı tüccar ve köylülerini o kadar sinirlendirdi ki protesto için sokaklara döküldüler. "Dükkan sahiplerinden oluşan bir ulus" olarak tanımlanan Fransa'da artık huzursuzluk ve isyan Paris'e kadar gelmişti.

Bourbon Sarayı'nda milletvekilleri bölümünün penceresinden bakanlar sesleri, haykırışları duyabilirdi.

"Aux barricades" diye bağırdı aşağıdaki askerlerden biri. Bir başkası ise, "Aux armes" diye emretti.

Adamlar Fransız ordusu üniforması giymişlerdi. İçlerinden biri diğerlerinden biraz mesafeli duruyordu. Sivil giysiler içinde, öbürlerinin parlak düğmeli, şeritli kıyafetleriyle tezat oluşturuyordu.

Seine Nehri'nin üzerindeki köprüye doğru bakarken yüzünde ümitsiz ama sert bir ifade vardı. Köprünün tam arkasındaki Concorde Meydanı'nda toplanmış binlerce insana bakıyordu. İlk kitabını daha yeni tamamlamış ve bastırmıştı.

Yazar olmak için ne zaman ama, diye geçirdi içinden.

Kalabalık saatlerdir gittikçe artarak toplanıyordu. Fransa'nın birçok bölgesinden, birçok farklı sosyal kesiminden geliyordu insanlar. Köylü, işçi, esnaf çeşitli mesleklerden Parisliler'le birleşiyorlardı. Onların arasında da katipler, hizmetçiler, garsonlar, taksi şoförleri vardı. İşsizliği ve hayat pahalılığını protesto etmek için toplanmışlardı.

Hükümete olan inançlarını kaybetmişler ve artık farklı türden eyleme geçilmesini istiyorlardı. Milletvekillerini görevlerini yapmaya zorlayacaklardı. Asılmaya ya da giyotinle ölüme hazırlardı. Askerler, kurşunlar onları korkutamazdı, kendilerine doğru sallanan bayraklar da onları yatıştıramazdı. 4. Cumhuriyet tehlikedeydi, ortak duygu ise oldukça kötü ve olumsuz.

Kalabalık çok büyüktü. Concord Meydanı'nı doldurmuş, Tuiliers Bahçeleri'ne kadar taşmış, Rivoli Caddesi'ne yayılmış ve Royale Caddesi'nin arkasından Eglise de la Madeline Kilisesi'ne kadar uzanmıştı. Vendome Meydanı'nda çatışmalar başlamıştı. Ritz Oteli'nde kalanlar odalarından dışarı çıkmamaları için uyarılmıştı.

Kalabalığın elebaşları Concorde Meydanı'nın ortasındaki dikilitaşa tırmanmış, kalabalığa nutuk atmaya başlamışlardı.

Yazar dürbününü aldı ve görme alanını Concorde Meydanı'nın ortasına doğru odakladı. Zihninde farklı bir görüntü belirdi. Yıl birdenbire 1793 olmuştu. Aynı kalabalık, "Le Roi est mort, Le Roi est mort" diye bağırıyordu. Giyotinin bıçağı hızla inmiş ve XVI. Louis ölmüştü.

Bıçak yavaş yavaş en üst noktaya geri çekildi. Kalabalık sessizleşti. Bir zamanların güçlü kralından kalan ürpertici parçalan, kalabalığın esas görmek istediği şeye yol açmak için temizlediler.

Zayıf ve kırılgan görünümlü bir kadını ölüm tahtasına doğru getiriyorlardı. Sade ve parçalanmış giysisi rüzgarla uçuşuyordu. Dik ve mağrur duruşu kalabalığı susturmuştu.

Kadın kalabalığı duymuyordu. Zihninde annesi İmparatoriçe Maria Theresa'yla beraberken annesinin ona Fransa Kralı'nın büyük oğluna gelin olacağını söylediği anı vardı.

"Ah, anneciğim" diye cevapladı. "Fransa'nın kraliçesi." Bıçak çok hızlıydı. Marie Antoinette hiçbir şey hissetmedi. Kalabalık çıldırmış gibi bağırıyordu.

Yazar gözünü kırptı. Şimdiki zamana dönmüştü. Bir gün gelecek ve ülkem ders çıkartabilecek mi acaba? Politikacıların kendi haris düşüncelerini bırakıp halkımın sorunları ile ilgilenmeye başlamaları için daha ne kadar kan dökülecek? Bir ülke daha kaç tane devrim ve savaşı kaldırabilir ki? Kaç tane hükümeti, diye düşündü.

Düşünceleri daha yeni basılmış olan kitabına kaydı. Çok geç olmadan uyarılarını dikkate alacaklar mıydı? Daha geçen sene düşmanın silahlanmaya başladığını öğrenmişlerdi ve Revue Politique et Parlementaire'e Fransız ordusu için reform önerileri içeren bir makale yazmıştı.

Geçen sonbaharda kitabını son kez gözden geçirmiş ve Fransız askeri tarihi hakkındaki son bölümü daha da genişletmişti. On yıl önce bu görevi kendisine Mareşal vermişti. Kışın yazısını en hızlı şekilde tamamlamış ve 'L'Armee de Metier adıyla yayınlanmıştı.

Acaba okuyup harekete geçecekler mi, diye düşündü.

Son savaş üzerine çalışmıştı. Almanların çarpışma yöntemleri çok mantıklıydı. Tekrar deneyecekleri kesin görünüyordu. Kitabında Maginot hattının Malmedy'de bittiğine ve Belçika cephesinin tamamını korumasız bıraktığına işaret etmişti. En ileri teknolojiyle donatılmış ve silahlandırılmış profesyonellerden oluşan 6 ayrı grupluk saldırı kuvvetinin harekete geçirilmesi gerektiğini yazmıştı. Kitabı tam da Cumhuriyet'in kriz yaşadığı dönemde yayınlanmıştı. Nefret ettiği siyasetçiler başka konulara eğileceklerdi. Tekrar dürbünü aldı ve kalabalığın liderlerinden birinin konuşma yaptığım gördü. Duyabilse ne iyi olurdu.

Montmartre'lı bir fırıncı kalabalığa nutuk çekiyordu. O da sendika liderlerindendi. Bağrış çağrış o kadar fazlaydı ki sadece önlerde olanlar ne denildiğini duyabiliyorlardı. Çıktığı yükseklikten kalabalığa doğru bakıyordu. Yazar aynı şekilde konuşma yapan başka liderleri de görüyordu. Önceden ayarlanmış bir işaretle kalabalık tam en ateşli noktaya geldiğinde polis barikatlarına doğru kışkırtacaklardı.

"Politikacılar bizim ne olduğumuzu zannediyorlar? Koyun mu?" diye bağırdı fırıncı.

"Ailelerimiz olduğunu bilmiyorlar mı? Çocuklarımıza bakmak, onları yedirip içirmek zorundayız. Artık durum kötüden de betere döndü. Bütün politikacılar küplerini rüşvetle dolduruyorlar. Hayat pahalılığının çalışan kesimi ne kadar zor durumda bıraktığını görmüyorlar. Rahata kavuşmamız gerek. C'EST PLUS QU'UN CRIME: C'EST UNE FAUTE." (Bu, suçtan da kötü, bu, bir hata.)

O an konuşmacı işareti aldı ve kollarını Bourbon Sarayı'na doğru sallayarak bağırmaya başladı.

"Aııx armes-aux armes."

Yazar ve arkadaşları kalabalığın bariyerlere ve polislere doğru yürüyüşünü ümitsizlik içinde izliyorlardı.

"Görünüşe göre bugün kan akacak" diye Fransızlara özgü bir edayla belirtti yazar.

Tam o sırada bir genç hızla içeri girdi. "Messieurs, messieurs, les deputes abandonnent la chambre." (Baylar, baylar, milletvekilleri sarayı terk ediyor.)

"Hepsi korkak bunların" diye yanıtladı çiçeği burnunda yazar. "Bundan sonra ne yapacaklar acaba?"

Genç görevli meclis başkanının oturumu birkaç saat ertelediğini söyledi.

"Korku içindeler. Başkan üzerinde paltosuyla masanın altına saklanmış halde görülmüş. Kaçmaya yelteneceği apaçık ortada."

Yazar ve arkadaşları konuyu aralarında hızla değerlendirdiler ve halkın ihtiyaçlarına cevap verecek mantıklı ve sakin bir kitle yaratabilmek adına meclise gidip tanıdıkları bazı milletvekilleriyle konuşmaya, onları cesaretlendirmeye karar verdiler. Denenen hiçbir şey hükümeti görevden çekilmeye ve iktidara sorumluluk sahibi liderleri getirmeye ikna edemedi. Odadan çıkarlarken Seine'in karşı kıyısından ilk silah sesi duyuldu. Çatışma başlamıştı.

Kalabalık tek vücut olmuş, sanki su yatağının kokusunu alan susuz kalmış boğa sürüsü gibi birbirlerini ittirerek, dürterek ilerliyordu. Pont de la Concorde'un köşesindeki barikatlardan gelen polis kurşunlan kalabalığın üzerinden geçti. En önde koşanlar şaşkınlık içinde kısa bir süre için durdular, sonra kükreyerek kendilerini ilk polis kordonunun üzerine fırlattılar.

Bu sefer polis silahlarım doğrulttu ve ateşe başladı. İlk yaylım ateş bitip Seine'in üzerini dumanla kaplarken kalabalığın ön saflarındaki bir düzine insan yere düşüp ölmüştü. Diğerlerinin ise ayaklan ölülere ya da ölmekte olanlara takılıyor, vücutları kalabalığın ağırlığı altında eziliyordu.

Kalabalık bir kez daha büyük bir hücuma geçti. Takviye kuvvet alan polis neredeyse kesintisiz ateş ediyordu. Hücum sona ermeden yüzlerce insan, büyük çoğunluğu köprünün civarında, yaralı halde Concorde Meydanı'nda yerlerde yatıyordu. Bağrışan çağrışan insanlar bulabildikleri yerde siper alıyor, ölmüş olanların bedenlerinin arkasına saklanıyorlardı. Diğerleri Rivoli Caddesi istikametinde geri çekilmiş, Tuileries Bahçeleri'ne doğru akıyorlardı. Birçoğu da Concorde Meydanı'nda kıpırdamadan yatıyordu.

Polis kontrolü ele geçirmişti. Barikatlara koşturan kimse kalmamıştı. Yavaş yavaş kalabalık dağıldı ve etrafa sessizlik hakim oldu. Gece boyunca hükümet binasının tüm ışıkları yanık kaldı. Bürokratlar korku içindeydi.

Yazar ve iş arkadaşları o gece Montmartre'daki küçük bir lokantada buluştular. İlk konuşan yazar oldu.

"Anlaştık o zaman. Başbakanın hemen istifa etmesi için baskı yapacağız. Cumhurbaşkanı Mareşali göreve çağırmalı. Tek umudumuz bu."

Grup onları bekleyen görevlerini düşünerek dağıldı. Cumhuriyet'in onlara ne zaman ihtiyacı olacağını biliyorlardı.

Üç gün sonra kalabalık tekrar ortaya çıktı. Bu sefer çok daha iyi organize olmuşlardı. 4. Cumhuriyette kimse iktidarı elde tutmaya hazır değildi, Başbakan M. Daladier istifasını verdi. Cumhurbaşkanı tarafından M. Doumerque'e hükümeti kurma görevi verildi. Mareşal Petain Anayasal Reform Komisyonu'na başkanlık etmek üzere görevlendirildi.

Yazar ve arkadaşları bir kez daha sevdikleri lokantada buluştular. Yazar en kederli edasıyla "Kaybettik" dedi. Sessizce şaraplarını yudumlarlarken ağzından dökülen ilk cümleydi bu. Arkadaşları onun asık yüzlü haline alışmışlardı. Ama şimdi hepsi aynı ruh hali içindeydi.

"Otuz dakika. Bana sadece otuz dakika verdi. Fransa'nın savunması için otuz dakika. Baylar! Ülkemizin yaşaması için sadece otuz dakika. Dinleyecek olsaydı yalvarabilirdim bile" dedi.

"Ama şu an uğraşmak zorunda olduğu birçok sorun var, dostum" diye cevapladı subaylardan biri.

Yazar cevap olarak elini havada salladı. Grup yine sessizleşti. Sonra tekrar yazar konuştu: "Aklımda sadece Fransa vardı. Her zaman. Fransa'nın ihtişamı. Düşmanımız gittikçe güçleniyor bizse güç kaybediyoruz. Hepimiz profesyoneliz. Uygun zamanı beklemeliyiz. Bizim de sıramız mutlaka gelecektir."

O gece üzerinde Fransız albay üniforması olan yazar ayağa kalktı ve "VIVE LA FRANCE!" diye bağırdı. Diğer askerler de sandalyelerinden ayağa fırladılar, hazır ola geçtiler ve "VIVE LA FRANCE!" diye bağırdılar. Sonra da şaraplarını kafaya diktiler.

Fransız ordusunda 1930'ların ortalarında reform yapmaya çalışan asker, İkinci Dünya Savaşı sırasında Özgür Fransa'nın lideri, sonranın Fransız Cumhurbaşkanı General Charles De Gaulle'dü. Fransız halkına güçlü bir irade ve yeni bir anayasa sağlamış ve uzun süredir tanık olunan en sarsılmaz hükümeti kurmuştu.

Daha sonra aralarında Paul Reynard'ın da bulunduğu birçok kişi, De Gaulle'ün fikirlerinin Almanlarca kabul gördüğünü, bunun da Fransa'nın düşüşünü hazırladığını ileri sürdü. Ancak bu iddialar doğru değildi.

De Gaulle'ün silah ve zırh kullanımı ile ilgili fikirleri 1918'den beri etraflıca tartışılmış ve Avrupa'da uygulanmaya başlamıştı. İngiltere tankı 1918 yılında icat etmişti. İngiliz deniz albayı Basil Liddell Hart bu konuyla ilgili birçok makale ve kitap yazmıştı.

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Alman General Heinz Guderian, o zamanın ordusunu inceleyip üzerinde çalıştığı kitabın Hart'ın yazdığı 1924 yılında basılan kitap olduğunu açıklamıştır. Ancak Fransızlar "asker" korkularından dolayı Hart'ın kitabına gereken önemi vermemişlerdi. De Gaulle'ün kitabı ise 750 adet satmıştı.

Charles De Gaulle, Fransa'nın 1940 Haziran'ındaki düşüşünden sonra yaşadığı kara günlerde diğer politikacılardan çok daha özel bir yerde durmaktadır. Tek başına savaşa devam etmeye karar vermiş, İngiltere'de sürgünde bir ordu ve hükümet kurmuştu. İnsanları, sembolü olan "Lorraine Haçı"nın etrafında toplamıştı.

Gururu ve kendini kabul ettirmek için verdiği savaş Roosevelt ve Churchill'e zor dönemler yaşatacak ve savaş sonrası dönemde de Müttefiklerin yakasını bırakmayacaktı.

Büyük zaferin sonrasında ulusunu yönetecek ancak bu dönem kısa sürecekti, çünkü Fransız siyasetindeki hizipler arasındaki mücadeleye duyduğu nefretten dolayı görevinden çekilecekti. Daha sonra Fransa, imparatorluğu yeniden kurmaya niyetlenip Vietnam ve Cezayir'i topraklarına katmaya kalkışınca, çıkan karmaşayı çözmesi için De Gaulle'e başvuracaklardı.

Hazırdı. Olağanüstü yetkiler talep etmiş ve istediği de verilmişti. Fransa'nın Vietnam'daki kaybını, kazanılması imkansız bir mücadele olduğunu anlayıp geri çekilerek azaltmıştı. Daha sonra ise kendinden çok emin davranan Amerika bu durumdan dersini alamadığı için zor duruma düşecekti.

Sadece Charles De Gaulle'ün dayanıklılığına, güçlü karakterine ve saygınlığına sahip biri Fransa'nın kanlı bir bataktan, Cezayir'den geri çekilmesini sağlayabilirdi. Kararlı bir şekilde görevini tamamladı ve bu süreçte birçok düşman kazandı.

1958-1968 arasındaki dönemde kafasının dikine gittiği ve Fransa'yı Nato'nun askeri kanadından çekmeye kalkıştığı için Batı ittifakı onu baş belası olarak görmeye başladı. İngiltere ve Amerika'ya karşı olan tavrı şüphesiz savaş döneminde hiçe sayma tavırlarına bir tepki olarak ortaya çıkıyordu.

Charles De Gaulle'ün karakter yapısını anlayabilmek için her şeyden önce Fransa tarihini iyi kavramak gerekir. Fransız halkı yüzyıllar boyu çığırından çıkmış bir kraliyet zihniyetiyle uğraşmak zorunda kalmış ve tahttaki iktidar tutkunu bencillerin yönetiminde ezilmişti.

Fransa'nın kanı Devrim'den Napolyon Bonaparte dönemine, 1848'teki isyana ve zayıf ve etkisiz III. Napolyon'a kadar akmaya devam etmişti.

III. Napolyon'un Bismarck yönetimindeki Alman ordusuna 1870'te Sedan'da yenilmesiyle Fransız halkı Clemenceau, Zola gibi kişilerin önderliğinde bir daha hiçbir zaman bir kral tarafından yönetilmeyeceğine yemin etti. Bunun sonucunda da başında "atlı adam" yani asker olmayacak bir hükümet sistemi oluşturdu.

Diğer Batılı uluslara bir karmaşa gibi görünen durum, esasında Fransa'nın kendini koruma adına bulduğu ve kullandığı bir yöntemden başka bir şey değildi. Başkalarının gözden kaçırdığı nokta şu ki, kabine ve politikacılar sürekli değişirken hükümet günlük işlerini gayet düzenli bir biçimde yürütüyordu.

Fransız halkı 1958 yılında korku içindeyken çareyi De Gaulle'de aradı ve ona III. Napolyon'dan beri kimseye verilmemiş yetkileri verdi.

Bu, duyulan güven çerçevesinde De Gaulle'e ve kişiliğine verilen bir armağandı. Ancak onun yapısında biri Fransa'yı Cezayir'den çıkartabilir ve ülkesine 1940'ta ve Vietnam'da kaybetmiş olduğu gururu yeniden kazandırabilirdi.

De Gaulle'ün Fransa'ya bıraktığı mirasın bir bölümü ise kendisinden sonra Fransa Cumhurbaşkanı olan kişilerin saygınlığını sağlamış olmasıdır. Onun sayesinde bu görev artık daha ehil kişiler tarafından yürütülür olmuştur.