beşbalık uygurları, beşbalık uygurları hakkında bilgi, beşbalık uygurları kimlerdir, beşbalık uygurları nerede kuruldu

Beşbalık Uygurları
Orhun bölgesindeki siyasi varlıklarını kaybedişlerinden sonra bir kısım Uygur da Beşbalık bölgesine gitmişti. Wo-nie Tegin unvanlı birinin idaresi altında idiler. Merkezleri Ordubalık'ta öldürülen son kağanlarının yeğeni Mengli'yi seçtiler (856).

Beşbalık, Turfan, Tanrı Dağları etrafına yerleşmişlerdi. Beşbalık Uygurları sıralarda Tibetlilerin yoğun baskısı altındaki T'ang hanedanı tarafından tanındı. İpek Yolu üzerinde olması ve tabii kaynaklara sahip bulunması sebebiyle kısa süre içinde zenginleşti. 873 yıllarında başlarında Buku Cin adlı birini görüyoruz. Bu arada Maniheizm onların desteği ile Çin'de yayıldı. 911'de Kansu Uygurlarının Tun-huang'ı alması üzerine Çin'den koparak tamamen bağımsız oldular. Ancak, Tibet, Karluklar arasında sıkışan Uygurlar hakkında Çin'de de kuvvetli bir devlet hüküm sürmediği için fazla kayıt tutulmamıştır. Anlaşılan o ki, Turfan, Hami, Kaşgar, Beşbalık, Kuca gibi şehirlerde sanat, edebiyat, ve ticaret sahasında kendilerini geliştirdiler ve ortaya güzel eserler koydular. 947'de başkentleri Koço, yazlık merkezleri de Beşbalık'ta bulunuyordu. 948'den sonra hükümdarları İduk-kut unvanı ile anılmaya başlamıştır.

Beşbalık Uygurlarında Budizm daha fazla yayılmış, hatta Maniheizm'in yerini almıştı denebilir.36 Daha sonraki asırda az olmakla beraber Nesturi Hıristiyanlığı, İslamiyet özellikle Karahanlı Devri'nde kabul görmüştür. Bunu takiben Çin'e de buradan yayılmıştır.

Karahıtay Devri'nde İduk-kut Barçuk Art Tegin adlı bir hükümdarları bulunuyordu ve bu İduk Kut 1209 yılında Cengiz Han'a bağlanmıştı. Moğollar Devri'nde İduk-kut sülalesi varlığını devam ettirdi ve 1368 yılında son İduk Kut Ho-shang Ming İmparatorluğu'na teslim oldu. Karahıtay ve Cengizoğulları Dönemi'nde birçok Uygur yüksek görevler almıştır (Tata Tonga gibi). Uygur kültürünün izleri zenginliğinden ve derinliğinden dolayı Orta Asya'nın doğusunda ve batısında her zaman hissedilmiştir.

Not: Bu ilgili makale,  Ahmet Yasevi Üniversitesi Öğretim Görevlisi sayın Prof. Dr. Ahmet Taşağıl'ın Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi'nin 1. cildinde yer alan "Uygurlar" adlı makalesinden derlenmiştir.