Başat güç nedir, başat güç kavramı nedir, başat güç kavramını kim ortaya attı, başat güç ne demektir, başat güç hakkında bilgi, başat güç olan devletler, başat güç kimdir, başat güç ne demek

ç. Üstünlüğün İberik'ten Kuzey Avrupa'ya Geçmesi
(i) "Başat Güç" Kavramı:
George Modelski[1] tarafından geliştirilen kurama göre, 15. yüzyılla birlikte dünya tarihi, belirli devletlerin belirli bir süreyle yeryüzünde "başat güç" (dominant power) durumuna yüklemeleri ve sonra bu statülerinden düşmeleri zinciri içinde bugüne doğru akmaktadır. Bu başat güç durumuna yükseliş ve düşüş kabaca yüz yıllık sürelerle olmaktadır. Belirli bir devlet yükselerek dünya denizlerinde egemen duruma geçmekte (başat gücün tanımında okyanuslara egemen olmak önemli ve belirleyici bir özellik olarak gösteriliyor) ve bu egemenliğini hemen hemen yüz yıl sürdürmektedir. Bu süre içinde başat güce meydan okuyan başka bir güç (Challenger) çıkmakta ve ikisi arasında, belki sistemin öteki üyelerinden bir kısmının da katıldığı, büyük bir savaş yeni başat gücün belirmesini sağlamaktadır. Bu yüzük savaşsa, genellikle başat güç ve meydan okuyan güç değil, üçüncü bir devlet kazançlı çıkarak dünya egemenliğini kurmaktadır. 

            Modelski'nin kuramından hareket ederek şöyle bir kaba gözlemde bulunabilir: 15. ve 16. yüzyıllar, önce Portekiz, sonra İspanya'nın başat güç oldukları yüzyıllardır.[2] 1568'de Hollanda-İspanya Savaşları Portekiz ve İspanya'yı başat güç statüsünden düşürecektir. 17. yüzyıl Hollanda'nın 18. yüzyıl ise Fransa'nın başatlığını vurgulamaktadır. 19. yüzyılda İngiltere denizlere egemen olarak başat güç statüsüne yükselecek ve bu egemenliğe karşı Almanya'nın meydan okuması, 20 yüzyılda iki dünya savaşına yol açacaktır. Bu ikisi arasındaki mücadeleden ABD yararlanarak, 20 yüzyılın ikinci yarısında başat güç olacaktır. ABD'nin bu üstünlüğü, deniz hava ve uzaydaki egemenliği dikkate alınırsa hala sürmektedir. Bu üstünlüğe meydan okuyan ise Sovyetler Birliği'dir. 

[1] "The Long Cycle of Global Politics and the Nation-State", Comparative Studies in History and Society, c. 20, No: 2, ss. 214-235, Nisan 1978: "Long Cycles of World Leadership", Paper delivered at the annual convention of the American Political Science Association, Nwe York, 1981; "Testing Cob-web Models of the Long Cycle of World Leadership", Paper delivered at the 17th North American Conference, Peace and Science Society, Pennsylvania, Kasım 1981; Principles of World Politics, 1972, New York, The Free Pres, 1972. 

[2] Bu yüzyıllarda Osmanlı Devleti üç kıtaya yayılan geniş ve güçlü bir imparatorluk kurmuşsa da, Akdeniz ve Kızıldeniz'in ötesinde büyük okyanuslara açılıp dünya deniz üstünlüğünü kuramadığı ve temelde bir kara devleti olarak kaldığı için "başat güç" kategorisine alınmamaktadır.

Not: Bu ilgili makale Oral Sander'in "Siyasi Tarih ilkçağlardan 1918'e" adlı eserinden yararlanıp yazılmıştır.

Kitabı, İmge Kitabevi Yayınları'ndan temin edebilirsiniz.

-

Siyasi Tarih'in Tüm Konuları İçin >> Siyasi Tarih << Sayfasına Bakmanızı Öneriyoruz.