Beşinci yüzyılda, doğu dünyasının önde gelen siyâsi kuruluşları arasında Akhunlar göze çarpmaktadır. Roma/Bizans, Sasani, Çin ve Hindistan'daki hanedanlar ile sonraki yıllarda siyâsi ve askeri temasları olmuştur.

Eski Türklerde bulundukları alan veya fiziki farklılıklar ile isimlendirme sık sık göze çarpmaktadır. Akdağ-Karadağ, Akkeçi-Kara Keçi, Akkoyun-Karakoyun, Ak Tatar-Kara Tatar örnekleri verilebilir. Hsiung-nular, orijinal ismi ile Hunlar, bu tarz Ak ve Kızıl diye eski kaynaklarda yer almaktadırlar.

V-VI. yüzyıllarda, Türkistan, Sogdiana/Mâverâünnehir, Afganistan, Horasan ve Hindistan'ın kuzey bölgelerinde, Sakalar ve Kuşanlar1 gibi büyük bir devlet kuran Akhunlar, sadece askeri değil, siyâsi ve kültürel, medeni durumları ile yaşadıkları asra damgasını vurmuştur.

NOT: Bu ilgili makale, Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi'nin I. Cildinde bulunmakta ve Prof. Dr. Enver Konukçu'nun "Akhunlar" adlı makalesinden size bilgiler sunulmuştur.

Bu makalenin giriş bölümünü görmektesiniz. Tüm makalede kullanılacan kaynaklar aşağıda listelenmiştir.

Kaynaklar:

1            J. N. Baunerjed, The Rise and Fall of the Kushana Empire, Calcutta 1962, s. 156-221; John M. Rosenfield, The Dynastic Arts of the Kushans, Los Angeles 1967.

2            Bkz: B. Ögel Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, I, Ankara 1981, s. 19 vd.

3            Bkz: O. Szemerenyi, Four Old Iranian Ethnic Names: Scythian-Skudra-Sogdian-Saka, Wien 1980; K. Czegledy, Turan Kavimlerinin Göçü, Çvr: G. Karaağaç, İstanbul 1999, s. 159.

4            E. A. Thompson, The Heuns, Cambridge 1996, s. 19-31.

5            E. Gibbon, Barbarism and The Fall of Rome, New York 1962, s. 19-57.

6            C. C. Mierow, The Gothic History of Jordanes, Princeton 1915.

7            G. Nemeth, Attila ve Hunları, Çvr: Ş. Baştav, İstanbul 1962, s. 308.

8            B. A. Litvinsky, The Hephthalite Empire, Paris 1996, s. 136.

9            U. Thakur, The Hunas in India, Varanasi 1967, s. 66-69.

10          Gaya Magadh Üniversitesi eski Hind ve Asya Araştırmaları Uzmanıdır. Eserde D. S. Sircar'ın (Calcutta Üniversitesi Öğretim Üyesi) Önsözü vardır. A. L. Basham (Avusturalya Milli Üniversitesi Canberra) Kuzeybatıdan Hindistan'a giren Barbar/Mleccha yani Hunların tarihini için "En güzel tarih eseri" olarak nitelemektedir.

11          E. Chavannes, Documents sur Les Toukiveye (Turcs) Occidentoux, Paris 1941, s. 155, 158, 159, 200, 223.

12          B. A. Litvinsky, a.g.e., s. 135.

13          B. A. Litvinsky, a.g.e., s. 135.

14          B. A. Litvinsky, a.g.e., s. 135.

15          A. Biswas, The Political History of the Hunas in India, s. 27, 49, 67, 133. 454 yılı ile ilgili ve Skanda Gupta'nın mlecchas üzerine zaferinden bahsedilmektedir.

16          U. Thakur, The Hunas in India, s. 55, 216. "Hunadesa hükümdarı Durlabharaja".

17          M. Tezcan, Kuşanlar Tarihi (Yüeh-chih'lardan Kuşanlara, DT. Erzurum 1996; B. Chattopadhyay, The Age of the Kushanas, Calcutta 1967.

18          Bunlar Fa-hian, Sung Yun ve Hsuan Tsang'dır.

19          U. Thakur, The Hunas in India, s. 33-61.

20          B. A. Litvinsky, s. 167-169.

21          U. Thakur, s. 55, 104, 205, 216, 219, 239.

22          Mes'udi, Mürüc ez-Zeheb: Les Prairies d'Or, yay: B. De Meynard-P. de Courteille, Beyrut 1966 I, s. 303.

23          Mes'udi, I, s. 305.

24          B. A. Litvinsky, s. 140.

25          B. A. Litvinsky, s. 140. Hurrakan oğlu Zarâdust tarafından kurulmuştur. Kavad (488-531) İran'da yayılmış ve Mezdek'in adı ile anılan inanıştır. Bkz., M. Guidi, Mezdek, İA., VIII, s. 204-205. G. Widengren, Xosrav Anosurvan; les Hephthalites et les Peuples Turcs Orientalia Suecano I (1952), s. 69-74.

26          E. Chavannes, a.g.e., s. 260.

27          U. Thakur, The Hunas in India, s. 86-131.; A. Biswas, The Political History of the Hunas in India, s. 56-67.

28          U. Thakur, s. 132-185.; A. Biswas, s. 68-129.

29          F. Köprülü, Halaç, V/I, s. 109-116.; E. Esin, Butan-ı Halaç, Türkiyat Mecmuası, XVII (1972), s. 44-60.

30          İbnü'l-Esir, El-Kâmil fi't-Tarih IV, çvr: B. Eryarsoy, İstanbul 1986 s. 494-495.

31          B. A. Litvinsky, s. 179; E. Chavannes, s. 200.

32       Belh'de Nev-Bahar vardı. Bkz. N. Togan, "Peygamber'in Zamanında Şarki ve Garbi Türkistan'ı Ziyaret Eden Çinli Budist Rahibi Hüen-Çang'ın Bu Ülkelerin Siyasi ve Dini Hayatına Ait Kayıtları", İTED IV/1-2 (1964), s. 21-64.