Savaş sırasında orduya gönüllü olarak katılanlara verilen addır. Bunlar düzenli ordunun asıl kuvveti ile karıştırılmaz, süvari veya piyade olarak katıldıklarına göre, ayrı silah ve teçhizat ile ayrı kumandanlar idaresinde olarak teşkil edilen kıtalar halinde ve yardımcı asker suretinde görev yaptırılırdı. 1854 Osmanlı-Rus savaşı sıralarında disiplinli bir hale getirilmelerine çalışıldı ve bu iş ile özellikle Fransız generali Joussouf ile İngiliz generali Biston görevlendirildi ise de bir sonuç alınamadı. Başıbozukların düzensizliği özellikle 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda kendini göstermiş ve bu usul o zamandan sonra bütünüyle terkedilmiştir. Eskiden taşradan İstanbul'a gelip, yersiz-yurtsuz dolaşanlara da başıbozuk denilirdi. Sonraları, askeri sınıfa dahil olmayan bütün sivil halka başıbozuk denilmiştir.