750 yılında halifelik Abbasilere geçmesi ile birlikte devletin merkezi Şam'dan Bağdat'a taşınmış İslam sanatı da doğuya doğru bir yayılma göstermiştir. Emeviler döneminde olduğu gibi Abbasiler döneminde de bir yandan fetihler sürmüş bir yandan da kültür ve sanat etkinliklerine ağırlık verilmiştir.
Yapılarda malzeme olarak taş yerine kerpiç ve tuğlayı tercih eden Abbasiler, süslemede de Emevilerin kullandıkları mozaik ve freskonun yerine tuğla ve alçı denilen stuko kullanmışlardır. Stuko duvar kaplamaları ile duvar ve tavan süslemelerinde kullanılır.
a) Dini Mimari
Daha önce değindiğimiz gibi dini mimaride ilk aklımıza gelen camilerdir. Bu dönemde ilk türbe niteliğini taşıyan cami de bulunur.
Samarra Ulu Camisi (848-852): Halife Mütevekkil tarafından yaptırılan yapı, İslam dünyasının en büyük camisidir. Yapıda malzeme olarak tuğla ve kerpiç kullanılmıştır. Günümüze yalnızca yuvarlak kulelerle çevrili dış duvarları ve minaresi kalmıştır. Camide bitki motifli mozaikler, süsleme malzemesi olarak da stuko (alçı) kullanılmıştır.
Tolunoğlu Ahmet Camisi (879): Mısır'da kurulan Tolunoğulları kurucusu Ahmet tarafından yaptırılmıştır. Yapımında tuğla kullanılmıştır.
Kubbetü's Süleybiye Türbesi (862): Samarra'da bulunan bu yapı İslam sanatının ilk türbesi olarak kabul edilir. İç içe iki sekizgen duvarlardan oluşun bu yapının ortasında kubbe ile örtülü merkezi bir bölüm vardır. İki sekizgen arasında koridor bulunmaktadır. Ayrıca dış sekizgende bulunan kapılar günümüzde şuan pencereye dönüştürülmüştür.
b) Sivil Mimari
Abbasiler kurdukları kentlerin planlamasında yeni bir anlayış getirmişlerdir. Kentlerini yuvarlak olarak planlamış, kent merkezinde önemli yapılarını konumlandırmışlardır. Bağdat, Samarra, Rakka bu tip kentlerdir. Ayrıca Abbasiler dönemine ait sivil yapılardan saray ve evler bu kentlerde yapılan kazılarla ortaya çıkarılmıştır. Abbasi sarayları, Emevi saraylarına benzer. Ancak Emevi saraylarındaki taş ve mozaik süslemeler yerini alçı (stuko) süslemelere bırakmıştır.
Ukheydir Sarayı (778): Kerbela'ya yakın bir yerde bulunan saray, halife El-Mansur tarafından yaptırılmıştır. Giriş bölümü, tören avlusu ve kabul salonundan oluşur. Dıştan oldukça korunaklıdır. Ayrıca iç süslemelerinde stuko süslemeleri dikkat çekicidir.
Balkuvara Sarayı (854): Halife Mütevekkil tarafından Dicle nehrinin kıyı kısımlarında yaptırılmıştır. Sarayın çevresi bir duvarla çevrilmiştir. Sarayın iç kısımları, ahşap, mermer, stuko ile süslenmiştir. Fresko türü resimler bulunup üzerinde insan ve kuş figürleri yer alır.
Bu sayfada yer alan bilgilerle ilgili sorularınızı sorabilir, eleştiri ve önerilerde bulunabilirsiniz. Yeni bilgiler ekleyerek sayfanın gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.